A. A. Omonov, Т. М. Qoraliyev kredit va banklar

16.2. Hisob-kitob balansining to4ov balansidan farqlari
Hisob-kitob balansi - mamlakatni boshqa davlatlar oldidagi 
majburiyatlari va talablari o‘rtasidagi nisbat. Odatda, hisob-kitob balansi 
yilning oxirigayoki boshiga tuziladi.
Hisob-kitob balansida mazkur mamlakatning boshqa davlatga 
bergan kreditlari va kiritgan investitsiyalari, shuningdek, mazkur 
mamlakatni boshqa davlatlardan olgan kreditlari va ulaming kiritgan 
investitsiyalari aks ettiriladi.
Hisob-kitob balansi bo‘yicha qoldiq summa ushbu mamlakatning 
netto kreditlar yoki qarzdor sifatidagi pozitsiyasini anglatadi.
To‘lov va hisob-kitob balansi tarkibiy tuzilishi jihatidan bir -
biridan farq qilmaydi. Ular o‘rtasidagi farqi shundaki, hisob-kitob 
balansida mamlakatning xorijiy davlatlarga nisbatan majburiyati va 
talablari, shuningdek, muddatida toianmagan qarzlari aks ettiriladi, 
toiov balansida esa haqiqatda mamlakatdan chiqib ketgan va kelib 
tushgan valuta tushumlari hisobga olinadi.
To‘lov va hisob-kitob balanslari o‘rtasidagi farq ushbu mamla­
katning xalqaro kredit munosabatlarining rivojlanganlik darajasini 
anglatadi. Bu mamlakatning majburiyatlari va talablari o‘rtasidagi 
uzilish hisobidan vujudga keladi. Bunga esa qator ijtimoiy - iqtisodiy 
obyektiv va subyektiv sabablar mavjud.
16.3. Mamlakat toiov balansiga ta’sir etadigan omillar
Mamlakat to io v balansi uning ijtimoiy - iqtisodiy siyosiy holatini, 
shuningdek, uning rivojlanish darajasidan dalolat beradigan xalqaro 
ko‘rsatkichdir.
292

---

Mamlakat to‘lov balansiga ta’sir etadigan qator omillar mavjud 
bo‘lib, ulaming asosiylari quyidagilardan iborat:
- mamlakatlar o‘rtasida iqtisodiy va siyosiy muvozanatning 
buzilishi;
- iqtisodiyotning tebranishi davriyligi;
- iqtisodiyotni haddan ziyod harbiylashtirish va harbiy xarajatlami 
ortib borishi;
- kapital harakatini kengayishi;
- xalqaro savdo va foiz bozorlarida baholaming tebranib turishi;
- valuta - moliyaviy omillar;
- inflatsiya va ishsizlik;
- va boshqalar.