A. A. Omonov, Т. М. Qoraliyev kredit va banklar

«Xatolar va hisobga olinmaydigan
» 
moddasida aks 
ettiriladi.
Toiov balansini tuzishni o'zining tegishli usullari, qoidalari va 
tartibi mavjud boiib, buning asosiy jihati shundaki, to io v balansidagi 
moddalar va koisatikchlar xalqaro iqtisodiy aloqalarda ishtirok 
etayotgan barcha ishtirokchilar uchun o'zining yagonaligi talab va 
qoidalari asosida tuzilganligi bilan tegishli qarorlami qabul qilishda asos 
sifatida xizmat qilishi zarur. Aks holda tegishli talablar va qoidalarga 
javob bermaydigan toiov balansi xalqaro darajada foydalanish 
imkoniyatini bermaydi vauni tuzishdan mantiq chiqmaydi.
Toiov 
balansining 
moddalari, 
uning 
maiumotlari 
va 
ko‘rsatkichlarini yagonaligini ta’minlashda Xalqaro valuta jamg‘armasi 
tavsiyalari barcha mamlakatlar uchun asos sifatida qabul qilingan. 
Hozirgi kunda XVJga a’zo boigan barcha mamlakatlar to io v balansi 
aynan shu talab asosida tuziladi. Bu ushbu mamlakatlar o‘rtasida uning 
yagonaligini ta’minlashga xizmat qiladi.
To‘lov balansini turlicha talqin etilishi.
Xorijiy mamlakatlar 
iqtisodiy adabiyotlarida to io v balansiga nisbatan berilgan ta’riflarga 
e’tibor beradigan boisak, to io v balansi mamlakatning tashqi iqtisodiy 
aloqalari bo‘yicha statistik maiumotlar shakli sifatida talqin qilinadi.
Amerkalik iqtisodchilar Vasserman va Ueyming fundamental 
ishlarida to io v balansini: «Toiov balansi - mamlakatning ma’lum 
davrda mazkur mamlakat rezidentlari va boshqa mamlakatlar vakillari 
o‘rtasida amalga oshirilgan ijtimoiy - iqtisodiy operatsiyalaming 
statistik maiumotmlarda aks ettirgan hujjatdir» degan tarzda ifodalaydi.
Xalqaro valuta jamg‘armasi metodik ko‘rsatmalarida to io v
balansiga yanayam aniqroq va rasmiy ma'noda ta’rif berilgan. Unga 
ko‘ra: «Toiov balansi - statistik maiumotlar jadvali boiib, m aium
davrga tuziladi. T oiov balansida: a) alohida olingan mamlakatni boshqa
290

---

mamlakatlar o‘rtasida tovarlar, xizmatlar va daromadlar bo‘yicha 
amalga oshirgan operatsiyalari; b) alohida olingan mamlakatning boshqa 
mamlakatlar bilan SDR va oltin standarti bo‘yicha huquqlanning 
o‘zgarishi va v) o‘zaro qoplanadigan va buxgaletriya hisobida aks 
ettiriladigan bir tomonlama o'tkazishlar va bir - birini to‘ldiradigan 
yozuvlar» tarzida bayon etiladi.
To‘lov balansining iqtisodiy mohiyati bo‘yicha har - bir 
mamlakatda tnrlicha talqinlar yuritilsada, mamlakatlar o‘rtasida uning 
tuzilishi bo‘yicha yagona tamoyillarga rioya etiladi. Unda eng asosiy 
ko‘rsatkichlardan biri rezident va norezident masalasini aniqlash alohida 
ahamiyat kasb etadi.