A. A. Mustafaqulov, S. O. Eshbekova

Butun olam tortishish qonuni

Tabiatda mavjud bo’lgan barcha jismlar o’rtasida yuzaga keladigan tortishish xarakteridagi kuchlar gravitsion kuchlar deyiladi. 1687-yilda I.Nyuton kashf qilgan.

Ikki jism orasidagi o’zaro ta’sir kuchi shu jism massalarining ko’paytmasiga to’g’ri proporsional, ular orasidagi masofaning kvadratiga teskari proporsional.

_{F  G} ^m1^m2

_R2

G  6,67 10

_11 N  m²

kg ²

gravitsion doimisi

Sayyoralar uchun erkin tushish tezlanishi.

g  G ^M  G ^V .

R2 _R2

Yer sirtidan h balandlikda erkin tushish tezlanishi.

Kosmik tezliklar

g  G

M _.

(R  h)²

Raketalarning kosmik fazoda, qo’yilgan maqsadga binoan harakatlana olishi uchun ularga berilgan boshlang’ich tezliklarga kosmik tezliklar deyiladi.

Jismni Yer sirti yaqinida aylana bo’ylab harakatlanishi uchun zarur bo’lgan gorizontal

tezlikka birinchi kosmik tezlik deyiladi. _1k    7,9 10 m / s  8km / s .

3

Yerning tortish sferasidan chiqib ketib, Quyoshning sun’iy yo’ldoshi bo’lib, harakatlana olishi uchun zarur bo’lgan boshlang’ich tezlikka ikkinchi kosmik tezlik deyiladi.

_2k 

  1,41 7,9 10³ m / s  11,2km / s

Quyoshning tortish sferasidan chiqib ketib, Galaktikaning sun’iy yo’ldoshi bo’lib, harakatlana olishi uchun zarur bo’lgan boshlang’ich tezlikka, uchinchi kosmik tezlik deyiladi.

_3k  

 16,7km / s