A. A. Mustafaqulov, S. O. Eshbekova, N. M. Jo’rayeva, J. K. Ibragimov

Oniy va o’rtacha tezlik 
 
Ixtiyoriy vaqt momentidagi tezlikka 
oniy tezlik
deyiladi. 
Gorizontal vertikal. Murakkab harakatda oniy tezlik: 
( )
2
2
2
2
at
x
y
x
+
=
+
=
υ
υ
υ
υ
Umumiy vaqt ichida bosib o’tgan yo’lga
o’rtacha tezlik 
deyiladi. 
um
um
rt
o
t
S
=
'
υ
, vaqt bo’yicha: 
2
2
1
'
υ
υ
υ
+
=
rt
o
, yo’l bo’yicha: 
2
1
2
1
'
2
υ
υ
υ
υ
υ
+
=
rt
o
Tekis va notekis harakatni ajratib turuvchi kattalik 
tezlanishdir
. 
Vaqt birligi ichida jism tezligining o’zgarishiga 
tezlanish 
deyiladi.
t
a
0
υ
υ
−
=
. 
tezlanish birligi 
2
s
m
Biror vaqt oralig’idagi oniy tezlik: 
at
±
=
0
υ
υ
Masalalar yechish namunalari 
1-masala. 
Ashulachining tovushini ikki kishi: biri teatrning tomosha 
zalida, ikkinchisi teatrdan 8000 km masofada radiodan eshitmoqda. 
Mikrafon sahnada ashulachining bevosita oldiga qo’yilgan. 
Ashulachining tovushini radioeshituvchi bilan bir vaqtda eshitishi uchun, 
tomoshabin teatrda ashulachidan qancha masofada o’tirishi kerak? 
Tovush tezligini 340 m/s ga, radioto’lqinlarning tarqalish tezligini 
300 000 km/s ga teng deb oling. 
Berilgan: Yechish:
Radioeshituvchi ashulachining biror vaqtda
;
10
8
8000
6
1
m
km
S
⋅
=
=
α
υ
υ
υ
υ
υ
cos 
2 
2
1
2
2
2
1
−
+
=
n

---

8 
chiqargan tovushini 
vaqtdan keyin eshitadi. 
Xuddi shu tovushni teatrdagi tomoshabin
xuddi shu
vaqtdan keyin eshitadi. 
Masalani shartiga ko’ra 
, binobarin:
bundan izlanayotgan 
masofa:
;
.