A. A. Mustafaqulov, S. O. Eshbekova, N. M. Jo’rayeva, J. K. Ibragimov


Gorizontal otilgan jismning harakati



Download 1,8 Mb.
Pdf ko'rish
bet9/146
Sana31.05.2022
Hajmi1,8 Mb.
#623631
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   146
Bog'liq
Умумий физикадан масалалар туплами2

Gorizontal otilgan jismning harakati 
 
Bir xil balandlikdan gorizontal otilgan jismlar 
tezliklaridan qatiy nazar 
yerga bir vaqtga tushadi. 
;
Gorizontal tezlik
=
=const o’zgarmas saqlanadi.
Umumiy tezlik yoki tezlik: 
Maksimal ko’tarilish balandligi:

Umumiy harakat vaqti:

Uchish uzoqligi:

Jism 
-burchak ostida otildi, u qancha vaqtdan so’ng gorizont bilan -
burchakda bo’ladi: 

Eng minimal tezlikka maksimal ko’tarilganda erishadi:

12-masala
. 20 m balandlikdan gorizontal otilgan jism otilgan 
joyidan gorizontal bo’ylab 100 m masofada yerga tushdi. Otish tezligi va 
yerga tushish paytida tezlikning gorizon bilan hosil qilgan burchagini 
toping. 
Berilgan
:
Yechish

Gorizontal otilgan jismning harakati ikki 
harakatdan iborat murakkab harakat bo’lib, uning tashkil 
etuvchilaridan biri 
tezlik bilan gorizontal bo’ylab 
tekis harakatdan va ikkichi
tezlik bilan erkin tushishdan 
iboratdir. 
Tekis harakat tenglamasi 
dan tezlikni topib, vaqtni o’rniga 
ni qo’ysak jismning yerga urilash paytidagi tezligini topamiz:
x
υ
g
H
t
2
=
gH
2
=
υ
x
υ
0
υ
g
H
t
S
x
2
0
0
υ
υ
=
=
gh
gt
x
x
y
x
2
)
(
2
2
2
2
2
+
=
+
=
±
=
υ
υ
υ
υ
υ
g
H
2
sin
2
0
α
υ
=
g
t
um
α
υ
sin
2
0
=
g
S
x
α
υ
2
sin
2
0
=
α
β
g
tg
t
)
cos
(sin
0
β
α
α
υ

=
2
2
)
(
gt
x
+
=
υ
υ
m
H
20
=
m
S
100
=
2
/
10
s
m
g

0
υ
υ =
x
?
0

υ
?

α
gt
x
=
υ
t
S

=
υ
g
H
t
2
=
s
m
g
H
S
/
25
10
20
2
100
2
=

=
=
υ


17 
0
V
α
Rasmdan ko’rinishicha
o’z navbatida
;
=20 m/s. 
U holda 
;
0
Aylana bo’ylab harakat kinematikasi 
 
 
Jism biror egrilik radiusi bo’ylab qilgan harakatiga 
aylana bo’ylab 
harakat
deyiladi. Aylanma harakatini harakterlovchi kattaliklar: davr, 
chastota, tezlik va tezlanish. 
1.
Bir marta to’la aylanish uchun ketgan vaqtga 
aylanish davri
deyiladi: 

2.
Bir sekundagi aylanishlar soniga 
chastota 
deyiladi: 

3.
Aylanma harakat qilayotgan jismning birlik vaqt ichida aylanish 
burchagiga 
burchakli tezlik 
deyiladi:

4.
Aylanma harakatda 
chiziqli tezlik
aylanaga urinma tarzda yo’nalgan 
bo’lib doimo o’zgarib turadi: 

5.
Vaqt birligi ichida burchakli tezlikning o’zgarishiga 
tezlanish 
deyiladi: 

6.
Tangensial tezlanish: 

7.
Markazga intilma tezlanish: 

8.
To’la tezlanish: 

9.
G’ildirak nuqtalarining tezliklarining o’zgarishi:
a) 
va
davrlarda ya’ni A va D nuqtalardagi 

b) 
davrda C nuqtada 

x
y
tg
υ
υ
α =
gH
y
2
=
υ
20
10
2


=
y
υ
8
,
0
25
20
=
=
α
tg

50
=
α
x
V
y
V
V
N
t
T
=
T
t
N
1
=
=
ν
T
π
ϕ
ω
2
t
=
=
T
R
π
υ
2
=
t
ω
ε

=
NR
a
t
π
υ
4
2
=
R
a
n
2
υ
=
2
4
2
2
R
a
a
a
a
t
n
t
ω
+
=
+
=
T
4
1
T
4
3
υ
υ
υ
υ
υ
2
2
2
=
+
=
=
r
D
A
T
2
1
0
=

=
υ
υ
υ
τ
С


18 
c) T davrda F nuqtadagi tezlik o’zgarishi:

v) E nuqtdagi 

d) B nuqtdagi 
Bo’g’langan sistemalar 
Tasma
 
bilan shestirnalar o’zaro bog’lansa: bu yerda har ikkalasi uchun 
ham chiziqli tezlik bir xil bo’ladi. 
;
;
;
;

Bir o’qqa maxkamlangan diskning ikki nuqtasi uchun burchak tezlik, 
chastota va davr bir xil bo’ladi. 
;
;
;
;
.
13-masala
. Radiusi 2m aylana bo’ylab harakatlanayotgan moddiy 
nuqta 3,14 s ichida, aylananing yarmini bosib o’tdi. Moddiy nuqtaning 
chiziqli tezligi aniqlansin. 
Berilgan: Yechish: 
Aylanish davri formulasidan davrni topamiz. 
Masala 
shartida aylananing yarmi deyilgani uchun 
aylanishlar sonini 0,5 ga teng deb olamiz. 
. Chiziqli 
tezlik formulasidagi davrning o’rniga quyidagi formulani qo’yamiz. 

14-masala
.
 
Harakat I g’ildirakdan II g’ildirakka tasmali uzatma 
yordamida uzatilladi. Agar I g’ildirak minutiga 2400 marta aylansa, 
g’ildiraklarning radiuslari mos 3 va 6 sm bo’lsa, II g’ildirakning burchak 
tezligini toping. 
Berilgan
:
Yechish
:
Bog’langan sistemalarda chiziqli tezlik bir xil 
bo’ladi. Xuddi shu shartdan foydalangan holda quyidagi 
tengliklarni yozish mumkin. 
;
;
Burchak tezlikni toppish uchun bizga aylanish davri kerak. 
Alanish davrning formulasidan davrni topamiz: 
υ
υ
υ
υ
τ
2
=
+
=
F
2
cos
2
α
υ
υ
=
E
2
sin
2
α
υ
υ
=
B
2
1
υ
υ
=
2
2
1
1
R
R
ω
ω
=
2
2
1
1
R
R
ν
ν
=
2
2
1
1
T
R
T
R
=
2
1
1
2
2
1
1
2
2
1
ω
ω
=
=
=
=
Z
Z
r
r
d
d
n
n
2
1
ω
ω
=
2
1
ν
ν
=
2
1
T
T
=
2
2
1
1
R
R
υ
υ
=
R
R
R


=
1
2
1
1
υ
υ
m
R
2
=
5
,
0
=
N
s
t
14
,
3
=
?

υ
N
t
T
=
T
R
π
υ
2
=
.
/
2
14
,
3
5
,
0
2
14
,
3
2
2
2
s
m
t
RN
N
t
R
=



=
=
=
π
π
υ
s
t
60
1
=
2400
1
=
N
m
sm
R
03
,
0
3
1
=
=
m
sm
R
06
,
0
6
2
=
=
2
2
1
1
R
R
ω
ω
=
2
2
1
1
T
R
T
R
=
T
π
ϕ
ω
2
t
=
=
?

ω
s
N
t
T
025
,
0
2400
60
1
1
1
=
=
=


19 
formuladan ikkinchi davrni topamiz: 
s. Ana endi 
burchak tezlikni topish mumkin: 
Mavzuga oid topshiriqlar 
 
1.
Nuqta aylana bo‘ylab S = 4t
2
tenglamaga asosan 
harakatlanmoqda. Harakat boshlangandan so‘ng 0.5 s vaqt o‘tgach, 
harakatning tangensial tezlanish normal tezlanishga teng bo‘ldi. 
Aylananing radiusi topilsin.
2.
Minoradan gorizontal yo‘nalishda 15 m/s tezlik bilan tosh otilgan.
Tangensial va normal tezlanishlar teng bo‘lgan momentda trayektoriyani 
egrilik radiusi topilsin.
3.
Jism gorizontal yo‘nalishda 12 m/s tezlik bilan otilgan. Jismning 
tezligi 20 m/s bo‘lgan momentda trayektoriyaning egrilik radiusi topilsin.
4. 
Radiusi 4 m ga teng bo’lgan aylana bo’ylab tekis harakat 
qilayotgan jismning markazga intilma tezlanishi 10 
bo’lsa, aylanish 
davri qanchaga teng. 
deb olisin. 
5.
Egrilik radiusi 200 m bo‘lgan yo‘l qismida 72 km/soat tezlik bilan 
xarakatlanayotgan poezdining markazga intilma tezlanishini toping. 
6.
Lokomotiv yo‘lning radiusi 750 m bo‘lgan burilish joyidan 54 
km/soat tezlik bilan o‘tmoqda. Uning markazga intilma tezlanishini 
aniqlang. 
7.
Tekis tezlanish bilan aylanayotgan g‘ildirak harakat boshidan 
marta aylangandan keyin 
burchak tezlikka erishsa, 
uning burchak tezlanishi topilsin. 
8.
Val 180 ayl/min chastotaga mos o‘zgarmas tezlik bilan aylanadi. 
Val tormozlangan vaqtdan boshlab son jihatdan 3 rad/s
2
ga teng burchak 
tezlanish bilan tekis sekinlanuvchan aylanma harakat qiladi.
1).Val qancha vaqt o‘tgach to‘xtaydi? 2).To to‘xtaguncha u necha 
marta aylanadi. 
9.
Tekis sekinlanib aylanayotgan g‘ildirak tormozlanish natijasida 1 
minut davomida o‘zining tezligini 300 ayl/min dan 180 ayl/min gacha 
kamaytiradi. G‘ildirakning burchak tezlanishi va bu minut ichidagi 
aylanishlar soni topilsin.
10.
Harakat boshnishidan 1.5 s o‘tgach maxovik gardishida yotgan 
nuqtaning to‘liq tezlanishi vektori maxovik radiusi bilan qanday 
burchakni tashkil etadi? Maxovikni burchakli tezlanishi 0.77 m/s
2
ga teng 
2
2
1
1
T
R
T
R
=
05
,
0
03
,
0
06
,
0
025
,
0
1
2
1
2
=

=
=
R
R
T
T
sek
ayl
T
/
126
05
,
0
14
,
3
2
2
2
2


=
=
π
ω
2
/
s
m
10
2
=
π
10
=
N
сек
рад
/
20
=
ω


20 

Download 1,8 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   146




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish