A. A. Mustafaqulov, S. O. Eshbekova, N. M. Jo’rayeva, J. K. Ibragimov

Erkin tushish 
Erkin tushish 
deb tinch holatdatgi jismning o’g’irlik kuchi 
ta’sirida tushishiga aytiladi. Jismning erkin tushishi boshlang’ich tezliksiz 
tekis o’zgaruvchan harakatdan iborat bo’lib, uning tezlanishi o’zgarmas 
qoladi. Jismlarning erkin tushishini G. Goliley aniqlagan. Jismning erkin 
tushish tezlanishi g harfi bilan belgilanadi va uning son qiymati yerning 
geigrafik kengliklaridagi qiymati turlicha. 
Qutbda 
ekvatorda 
Parij kengligida
Erkin tushish tenglamalari 
Erkin tushgan jism tekis tezlanuvchan harakat qiladi. 
Vertikal harakatning harakit tenglamasi. 
yoki
-erkin tushish tezlanishi. 
-tushish balandligi.
-o’rtacha tezlik. 
-biror t vaqtdagi oniy tezligi. 
-tushish balandligining tezlik va tezlanish orqali 
ifodalanishi. 
Yuqoriga tik otilgan jismning harakat tenglamalari 
erkin tushish tezlanishi. 
oniy tezlik. 
ko’tarilish balandligi. 
o’rtacha tezlik. 
ko’tarilish balandligining o’rtacha tezlik orqali ifodalanishi. 
ko’tarilish balandligining tezlik va tezlanish orqali 
ifodalanishi.
2
83
,
9
8324
,
9
s
m
g
≈
=
2
78
,
9
7805
,
9
s
m
g
≈
=
2
81
,
9
80665
,
9
s
m
g
≈
=
2
2
0
0
gt
t
y
y
+
+
=
υ
2
2
0
0
gt
t
H
H
+
+
=
υ
t
g
0
υ
υ
−
=
2
2
0
gt
t
h
+
=
υ
2
0
'
t
r
o
υ
υ
υ
+
=
gt
+
=
0
υ
υ
g
h
t
2
2
0
2
υ
υ
−
=
t
g
0
υ
−
=
gt
−
0
υ
2
2
0
gt
t
h
−
=
υ
2
0
'
υ
υ
=
r
o
t
t
h
rt
o
2
0
'
υ
υ
=
=
g
h
2
2
0
υ
=

---

21 
Erkin tushayotgan n-sekunda o’tgan yo’li:
boshlang’ich tezlik bilan tushayotgan n-sekunda o’tgan yo’li : 
Erkin tushayotgan jismlar 
vaqt oralatib tashlansa n-sekundda ular 
orasidagi 
masofa 
t-birinchisi tashlangandan so’ng 
t-ikkinchisi tashlangandan so’ng 
boshlang’ich tezlik bilan otilgan bo’lsa:
. 
Erkin tushayotgan jism oxirgi 
vaqt oralig’ida
masofani bosib o’tsa 
uning tushish vaqti va balandligini topish formulasi. 
;
Agar jism 
tezlik bilan otilgan bo’lsa:
Yuqoriga 
tezlik bilan 
vaqt oralatib otilgan jismlar qancha vaqtdan 
so’ng va qanday balandlikda uchrashadi:
15-masala.
Erkin tushatotgan jism o’z yo’ling so’nggi uchdan bir 
qismini 1 s davomida o’tgan. Jismning qanday balandlikdan 
tushayotganini va uning yer sirtidagi tezligini aniqlang.