9-sinf kimyo fani biletlariga javoblar 1-bilet

Fizik xossalari
. Toza temir kumushsimon oq rangli, havoda tezda xiralashuvchi, yetarlicha yumshoq va bolg‘ala 
nuvchan, kuchli magnit xossalariga ega metall bo‘lib, issiqlik va elektr tokini yaxshi o‘tkazadi. Suyuqlanish 
harorati 1539 °C, zichligi 7874 kg/m3; barqaror izotoplar soni 4 ta (54, 56, 57, 58). Kimyoviy xossalari. havoda 
qizdirilganda temir oksidlari aralashmasi temir kuyindisini hosil qiladi: 
3Fe + 2O
2
→Fe
3
O
4
yoki FeO * Fe
2
O
3
Temir qizdirilganda xlor, oltingugurt, uglerod, azot bilan reaksiyaga kirishadi: 
2Fe + N
2
→2FeN temir (III)-nitrid, 
Fe + S → FeS temir (II)-sulfid, 
3Fe + C → Fe
3
C temir karbid, 
2Fe + 3Cl
2
→ 2FeCl
3
temir (III)-xlorid. 

---

Cho‘g‘langan temir suv bug‘i bilan ta’sirlashadi, natijada, temir kuyindisi va vodorod hosil bo‘ladi, lekin bu 
reaksiya qaytar reaksiya hisoblanadi: 
3Fe + 4H
2
O = Fe
3
O
4
+ 4H
2
Nam havo va suvda temir korroziyaga uchraydi, yemiriladi, zanglaydi. 
Zang — temir (III)-gidroksiddan Fe(OH)
3
iborat sarg‘ish-qo‘ng‘ir rangli tuzilma. 
Gaz va bug‘larni oson o‘tkazuvchi g‘ovak zang qatlami metallni yemirilishdan saqlay olmaydi: 
4Fe + 6H
2
O + 3O
2 
→4Fe(OH)3. 
Metallarning faollik qatorida temir vodoroddan chap tomonda turadi. Shuning uchun xlorid kislota va suyultirilgan
sulfat kislotadan vodorodni siqib chiqaradi, +2 oksidlanish darajasiga to‘g‘ri keladigan tuzlar hosil qiladi: 
Fe + H
2
SO
4
→ FeSO
4
+ H
2
Odatdagi haroratda konsentrlangan sulfat va nitrat kislotalari temirni passivlashtiradi: temir yuzasida shu 
kislotalarda erimaydigan birikmalar hosil bo‘lib qoladi. Shuning uchun konsentrlangan nitrat va sulfat kislotalar 
temir idishlarda saqlanadi. Suyultirilgan nitrat kislota bilan esa kislota eritmasining konsentratsiyasi va sharoitga 
qarab turlicha reaksiyaga kirishadi. isitilgan va suyultirilgan nitrat kislota bilan: 
Fe + 4HNO
3
= Fe(NO
3
)
3
+ NO→+ 2H
2
O