9 sinf. Fan: Geografiya Mavzu: Qishloq xo’jaligi geografiyasi. Darsning texnologik xaritasi

Qishloq xo‘jaligi. Rossiya katta yer fondiga ega — 1705 mln. ga, biroq qishloq xo‘jaligida foydalaniladigan yerlar atigi 209,0 mln. gektami tashkil etadi (qishloq xo‘jaligi yerlarining maydoni bo‘yicha jahonda Xitoy, AQSH dan keyingi 3- o‘rinni egallaydi).
Qishloq xo‘jaligi ikki asosiy — dehqonchilik va chorvachilik tarmoqlaridan iborat. Rossiyaning har bir rayonida qishloq xo‘jaligi mahsulotlari tunning ma’lum to'plami joylashgan bolib, u ushbu rayon ixtisosligini belgilaydi. Farqli tomonlari tabiiy sharoitga (o‘simiiklarning yorug‘lik, issiqlik va namlik bilan ta’minlanganiga) bog‘liq bo‘ladi.
Oziq-ovqat sanoati. Bu sanoat aholini oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta’min- lovchi tarmoqlami o‘z ichiga oladi. Oziq-ovqat sanoati korxonalarining rivojlanishi va joylanishi quyidagilar bilan belgilanadi: aholining joylashishi (iste’mol omili),
Rossiyada transportning barcha turlari rivojlangan. Biroq, so‘nggi yillarda RF yuk tashish oboroti qisqardi, uning tarkibi ancha o'zgardi. Masalan, umumiy yuk tashish aylanmasida dengiz (13,0%) va quvur (29,0%) transportining hissasi birmuncha ko'paydi, temiryo‘1 (52,7%) va daryo (3,7%) transportiniki esa kamaydi. Yo‘lovchi tashish qisqardi, biroq uning tarkibida jiddiy o‘zgaxishlar ro‘y berdi.
Tarmoq uchun muhim bo'lgan bir qator iqtisodiy va texnologik ko‘rsatkichlar, jumladan, yo‘llarning ahvoli yomonlashdi va sifati pasaydi. Transport mashinasozligi mahsulotlarini (magistral teplovozlar, yuk vagonlari, yuk avtomobillari va boshqalar) ishlab chiqarishning qisqarishi texnik parkning holatiga salbiy ta’sir ko‘rsatib bormoqda.
Temiryo‘l transporti — Rossiyadagi asosiy transport turi. Temiryo'llaming uzunligi bo‘yicha Rossiya dunyoda AQSH dan keyingi ikkinchi o‘xinda turadi. Temiryo‘llaming umumiy uzunligi taxminan 90 ming km, ularning 1/3 qismi elektrlashtirilgan.
Dengiz transportining Rossiya uchun ahamiyati uning uch okean: Atlantika, Shimoliy Muz va Tinch okeanlari akvatoriyasining dengizlari qiig^£oqlarida joylashgani bilan belgilanadi. Rossiyaning dengiz orqali o‘tgan chegaralari uzunligi taxminan 40 ming km.
Quvur transporti mamlakatning yagona transporti tizimida muhim o‘rin tutadi.
2012-yilda tashqi savdo aylanmasi 650 mlrd. dollarni tashkil etdi. Jahon tovar aylanmasida Rossiyaning hissasi 2,2% ni tashkil qiladi.
Sanoati rivojlangan G‘arb davlatlarining Rossiya bilan bo‘lgan savdo aloqalari kengaymoqda (50 — 60% gacha). Rossiyaning savdodagi yetakchi hamkorlari Germaniya (jami savdo aylanmasining 9,5%), Xitoy (5%), Niderlandiya (7,5%), Italiya (5,6%), AQSH (4,8%), Turkiya (6,2%), Ukraina (5,6%) dir. Rossiya tashqi savdo aylanmasining deyarli yarmi mana shu davlatlar hissasiga tushadi.
Tashqi savdoning tovar tarkibi ham birmuncha o‘zgardi. Rossiya eksportida mineral mahsulotlar (neft, gaz, ko‘mir va h.k.) yetakchi o‘rinni egallaydi. 2012- yilda Rossiya tashqi bozorga 150 mln. t neft, 300 mlrd. m³ tabiiy gaz, 30 mln. t ko‘mir, 20 mln. t temir rudasi va boshqalarni yetkazib berdi. Mashina va jihozlaming eksportdagi hissasi 2,9% gacha qisqardi, yoqilg'i-energetika resurslarining ulushi 44% ni tashkil qildi.
Germaniya, Italiya, Fransiya, Avstriya, Polsha, Vengriya, Chexiya, Bolgariya, Ruminiya va boshqa Yevropa davlatlari Rossiya nefti va tabiiy gazining asosiy iste’molchilaridir.