9 sinf. Fan: Geografiya Mavzu: Qishloq xo’jaligi geografiyasi. Darsning texnologik xaritasi

Mavzu:Yevropa mamlakatlari transporti
REJA:

1. 
   Avtomabil transporti
   
2. 
   Dengiz transporti
   
3. 
   Quvur transporti
   

4	Mustahkamlash	10 daqiqa	Tarqatma materiallar, jadvallar va diagrammalar bilan ishlash. O’z-o’zini baxolash Xaritalar bilan ishlash
5	Yakuniy qism	daqiqa	O’quvchilarni baholash; Uyga vazifa

Darsning maqsadi:

1. 
   ta’limiy: o’quvchilarga bugungi mavzu xaqida tushuncha berish
   
2. 
   tarbiyaviy: tabiat bilan do’stlashishga o’rgatish, dars davomida o’zaro xamkorligi, o’zgalar fel-atvorini xurmat ruxida tarbiyalash
   
3. 
   rivojlantiruvchi: o’quvchilarni erkin fikrlashga, muloxaza yuritishga o’rgatish, ijodiy izlanish ko’nikmalarini rivojlantirish
   

Dars usuli: no’ananaviy usulda
Dars jixozi: dunyo xaritasi, atlas xarita, jadvallar, yangiliklar
Darsning borishi:

1. 
   Tashkiliy qism.
   

1. 
   Salomlashish
   
2. 
   Honani darsga tayyorlash
   
3. 
   O’quvchilar davomatini aniqlash
   
4. 
   Ob-havoni aniqlash va uni kuzatish
   
5. 
   Shu kunning muhim yangiliklari
   

2. O’tilgan mavzuni so’rab baxolash.
3. Yangi mavzu bayoni.
4. Yangi mavzuni mustahkamlash.

6. 
   Uyga vazifa.
   

O’tilgan mavzuni so’rab baholash:

1. 
   Yevropa mashinasozligining asosiy tarmoqlari va kompaniyalarini aniqlang.
   
2. 
   Yevropa kimyo sanoati yuqori darajada rivojlangan mamlakatlar, shaharlar va kompaniyalami aniqlab, daftaringizga yozib qo‘ying.
   
3. 
   Yevropada elektroenergetika tarmog'i rivojlangan mamlakatlami va ularda mavjud stansiyalarning nomlarini belgilang.
   
4. 
   Yevropadagi asosiy qora metallurgiya rayonlari va markazlari to‘g‘risida nimalami bilasiz?
   
5. 
   Regionda rangli metallurgiyaning qaysi tarmoqlari rivojlangan va nima sababdan?
   

Yangi mavzu bayoni
Yevropa mamlakatlari yuqori darajada rivojlangan transport infratuzilmasiga ega. Regionda transporting deyarli barcha turlari taraqqiy etgan. Dunyodagi jami aloqa yo'llari, transport korxonalari va transport vositalari birgalikda jahon trans­port tizimini tashkil qiladi. Jahon transportida 100 mln. dan ortiq, Yevropa mamlakatlarida 20 mln. kishi ish bilan band. Yevropa mamlakatlarida o‘rtacha yiliga 20 mlrd. t yuk va 200 mlrd. kishi transportning barcha turlari yordamida tashiladi. Ushbu jarayonda 130 mln. avtomobillar, salkam 10 ming dengiz kemalari, 2 mingdan ortiq samolyot, 40 ming lokomotiv ishtirok etadi.
Yevropada yo‘lovchi tashish transportida avtomobil transporti yetakchilik qiladi. Unga jami tashilgan yo‘lovchilaming deyarli yarmi to‘g‘ri keladi. Dengiz transporti yuk tashishda tengsiz hisoblanadi. Uning jami tashilgan yukdagi ulushi 62% ni tashkil etadi.
Yevropada temiryo‘1 transporti Rossiya, GFR, Fransiya va boshqa ko‘pchilik mamlakatlarda rivojlangan. Rossiyada 87 ming km, GFR da 44 ming km va Fransiyada 33 ming km temiryo‘l qurilgan. Temiryo‘llarning katta qismi elektrlashtirilgan. Fransiya va Buyuk Britaniya o‘rtasida tunel orqali o‘tuvchi tezyurar poyezdlar qatnaydi.
Ma’lumki, avtomobil transportining rivojlanishi unda mavjud mashinalar soniga bog‘liq. GFR (35 mln. dona), Italiya (31 mln. dona), Fransiya (28 mln. dona), Buyuk Britaniya (24 mln. dona), Rossiya (18 mln. dona), Ispaniya (16 mln. dona) davlatlari yetakchilik qiladilar. Yevropada quvur transporti ham yuqori darajada rivojlangan. G‘arbiy, Sharqiy, Shimoliy va Janubiy Yevropa mamiakatlarining ko'pchiligi bir-biri hamda Rossiya bilan neft va tabiiy gaz quvurlari orqali bog'langan. Nefl va gaz quvurlari Shimoliy va Norvegiya dengizlari akvatoriyalarida ham faoliyat ko‘rsatmoqda. Hozirgi vaqtda Yevropani Markaziy Osiyo bilan bog‘lovchi «Nabukko» gaz quvuri barpo qilinmoqda.
Yevropa mamlakatlarida dengiz transporti ham, ichki suv transporti ham rivojlangan. Dengiz transporti Nideriandiya, Fransiya, Buyuk Britaniya, Italiya, Rossiya, Polsha, Shvetsiya, Norvegiya va boshqa mamlakatlarda rayonlararo va xalqaro ahamiyatga ega.
Dunyoda yuk aylanmasi yiliga 200 mln. tonnadan yuqori bo‘lgan dengiz portlari ichida Rotterdam porti (300 mln. t) nafaqat Niderlandiyada, balki butun dunyoda tengi yo‘q hisoblanadi.
Ichki suv yo'llari Rossiya, GFR, Nideriandiya va qator boshqa mam­lakatlarda yuqori darajada rivojlangan.
Havo transporti Buyuk Britaniya, Fransiya, GFR va Rossiyada yaxshi rivojlangan bo‘lib, bir yilda 60 mln. yo‘lovchini tashuvchi London, Frankfurt-Mayn, Parij shaharlari keskin ajralib turadi.