9 sinf. Fan: Geografiya Mavzu: Fanning maqsadi vavazifalari darsning texnologik xaritasi

Javob: Afrika
2. Tabiiy boyliklar qanday turlarga bo‘linadi?
Javob:
Tabiiy boyliklar ikki turga bo‘linadi: tugaydigan va tugamaydigan boyliklar. Tugaydigan boyliklar yana ikki turga bo‘linadi: tiklanadigan va tiklanmaydigan boyliklar.
III-guruh. Litosfera.
1. Kelajakda yoqilg’i sanoatining qaysi turi hal qiluvchi ahamiyatga ega bo’ladi?
Javob:Geotermal va quyosh energiyasi
2. Dunyo okeani qanday resurslarga boy?
Javob:Mineral, energetika, biologik resurslardir.
IV-guruh. Biosfera
1. Jahonda mineral resurslarga eng boy bo‘lgan davlatlar qaysi?
Javob: Rossiya, AQSH, Kanada, Avstraliya, Xitoy
2. Rekratsiya resurslari nima?
Javob: Insonning dam olishi va davolanishi ehtiyojlarini qondirishda xizmat qiladigan vositadir.
Yangi mavzu bayoni:
Haqiqatdan ham atrof-muhitning ifloslanishida tabiiy va antropogen omillar asosiy rol o‘ynaydi.
Tabiiy omillar asosida atrof-muhitning ifloslanishi chaqmoq chaqish, o‘t-o‘lanlar va o‘rmonlarning yonishi, vulqonlar otilishi, shamol harakati va boshqa jarayonlar natijasida yuz beradi.
Hozirgi vaqtda tabiatning ifloslanishida sun’iy omillar eng ko‘p qatnashmoqda. Atmosferaga chiqarilayotgan iflosliklarning 2/3 qismi uning hissasiga to‘g‘ri keladi. Hozirgi kunda atrof-muhitning ifloslanishi barcha geografik qobiqlarda kuchayib bormoqda. Quruqlikning ifloslanishi уer osti boyliklarini o ‘zlashtirish natijasid yuzaga kelmoqda. Tuproq ayniqsa, sanoat va qishloq xo‘jaligi chiqindilari bilan ifloslanmoqda. Bunda asosiy ifloslovchi unsurlar tuli metallar va ularning birikmalari, mineral o‘g‘itlar, kimyoviy zaharli vositalar, radiaktiv moddalardir.
Gidrosfera asosan sanoat, qishloq xo‘jaligi va uy-ro‘zg‘or, maishiy xizmat sohalarining oqava suvlari qo‘shilishi natijasida ifloslanmoqda. Yer yuzida bunday holatlar – Reyn, Sena, Dunay, Dnepr, Volga, Don, Missisipi, Nil, Gang, Yangsizi kabi daryolar havzalarida kuzatilmoqda. Dunyo okeanining havzasi ayniqsa neft va neft mahsulotlari tashlandiqlari tufayli ifloslanmoqda.
Dunyo okeani yuzsining 1/3 qismi neft pardasi bilan qoplanganligi aniqlandi.
Neft bilan ayniqsa Atlantika va Hind okeani qismlari ko‘p ifloslangan.
Atmosfera, elektr-energetika , metallurgiya va kimyo kabi sanoat tarmoqlari, transport vositaalri, fazoga kosmik kemalarni uchirish va turli xil yong‘inlar tufayli ifloslanmoqda. Keyingi yillarda ftor-xlorli birikmalarning ko‘p chiqarib yuborilishi natijasida yerdagi hayotning qalqoni hisoblangan ozon qatlamining tobora yupqalishib borishi kuzatilmoqda. Ushbu holat dastlab Janubiy Amerikaning Antarktidaga tutash hududlari, so‘nggi yillarda esa Yevroosiyoning shimoliy kengliklarida kuztilmoqda. Hozirgi paytda atrof-muhitni himoya qilishning bir qator samarali yo‘llari ishlab chiqilgan.
Ekologik siyosat – ekologiya fani bizni o‘rab turgan tabiiy muhitni muhofaza qilish va uni sog‘lomlashtirishga, tabiiy resurslardan samarali foydalanish va ularni boyitishga qaratilgan siyosatlar majmuasidir.
AQSH, Yaponiya, G‘arbiy Yevropa va MDH davlatlarida ekologik holatni sog‘lomlashtirishga qaratilgan zaruriy chora-tadbirlarni ishlab chiqishgan (masalan, “Yashillar”, “Grinpis” va boshqalar).
Ekologik vaziyatni yaxshilash borasida 1972-yilda Stokgolmda, 1975-yilda Xelsinkida, 1992-yilda Rio-da-Janeyroda, 1998-yilda Kitoda xalqaro anjumanlar bo‘lib o‘tdi.
BMT ning atrof-muhitni muhofaza qilish dasturi (YUNEP) dir. Uning bosh idorasi Nayrobi (Keniya) shahrida joylashgan. Ana shu maqsadlarda O‘zbekistonda “Ekosan” harakati tashkil topdi. U nafaqat O‘zbekistonda balki butun O‘rta Osiyoda tabiatni muhofaza qilish, aholi yashash muhitini sog‘lomlashtirish yo‘lida faol harakat qilmoqda.
Guruh a’zolari o‘quv atlasi, xarita va darslikdan foydalanib o‘qituvchi tomonidan berilgan bilimlar va mustaqil o‘qib kelgan ma’lumotlarga tayanib, yangi mavzu savollariga javob berishlari lozim.