9-sinf adabiyot 1-dars Sana: O`qituvchi: Mavzu: ruhiy kamolot vositasi

5.O`quvchilar bilimini baholash.

6.Uyga vazifa; mavzuni o`qib, savollar tuzish.
O`quv ishlari bo`yicha direktor o`rinbosari :____________

9-sinf adabiyot 59-dars Sana:____________ O`qituvchi:

Mavzu : Abdulhamid Cho`lpon “Kecha va kunduz” romanidan parcha o`qish

Ta`limiy maqsad: Asar mazmuni bilan tanishish, tahlil qilishga o`rgatish

Tarbiyaviy maqsad: vatanparvarlik ruhida tarbiyalash ;

Rivojlantiruvchi maqsad: Mustaqil fikrlashni, og`zaki nutq ravonligini rivojlantirish

Dars tipi: yangi bilimlar berish

Dars uslubi: matn ustida ishlash,suhbat, savol- javob

Dars jihozi: rasm, kitoblar,texnik vosita

Darsning borishi: 1. Tashkiliy qism; davomat, uy vazifani aniqlash

2. Uy vazifasi tahlili. II.O`tgan mavzuni so`rash

3.Romandan parcha o`qish.

Adibning mahorati tufayli mut’e, hech qanday ijtimoiy salmog’i yo’q Zebi o’z soddaligi, husni, odobi, iffati, noyob iste’dodi bilan o’quvchilar mehrini qozonadi. Cho’lpon qizni o’z tabiati mantig’iga muvofiq harakatlantiradi. U quvlik-shumlikni bilmaydi, taqdirga tadbir qilishni xayoliga ham keltirmaydi. Zebi — tom ma’noda o’zini «muhitning erki»ga bergan o’zbek qizi. Yozuvchi uni boricha ko’rsatadi. Qizig’i shundaki, adabiy qahramonlarga qo’yiladigan talablarning bir dunyosiga javob berolmaydigan bu qiz insoniy beg’uborligi, o’zbekcha soddaligi bilan kishini o’ziga rom etadi.

Sotsialistik realizm talabiga ko’ra, adabiy qahramonlar hayotida dinamika bo’lishi, ya’ni ularning asar davomida bir qadar bo’lsa-da, o’sishi kerak. Zebi esa, shuncha sinovlardan so’ng ham romanga qanday kirib kelgan bo’lsa, shu holicha qoladi. Faqat baxtsizligi miqdori ko’payadi, azoblari darajasi ortadi, aybsiz aybdor bo’ladi, xolos. Lekin bu hol uning jozibasiga soya tashlamaydi. Zebinisa - o’zbek ayoli timsoli. U vaziyatga ta’sir ko’rsatishni, nobop hayotga qarshi isyon qilishni xayoliga keltirmaydi. Boshqa qizlarga xos quvlik qilishni ham bilmaydi. Zebi — go’dakday beg’ubor bo’lgani uchun ham bag’ri ifloslik va kirlarga to’la hayot uni sig’dirmaydi. Shudringday toza va chechakday pokiza bo’lgani uchun hayotning shafqatsiz va badbo’y havosi qizni darrov so’ldiradi. So’ldiribgina qolmaydi, balki unga jinoyatchi qotil yorlig’ini yopishtiradi. Chunki kirlik va jaholat tozalik va go’zallik bilan kelishmaydi, ezgulikning yashashiga imkon bermaslikka urinadi.

Zebi — hurkak ohu singari go’zal va ilojsiz. U eng yaqin kishisi bo’lmish otasidan yovdan qo’rqqanday qo’rqadi. Ammo uni yomon ko’rmaydi. Otasi qatori, ammo undanda johil, undanda xunuk kimsaga xotin bo’ladi va bu qismatga ko’nikadi. U mingboshining o’zga ayollari singari na merosga ega bo’lishni, na boylik orttirishni, na o’ynash topib ishrat qilishni o’ylaydi. U taqdirga tan beradi, xolos. Lekin taqdirning adolatsiz o’yinini qarang-ki, Akbarali ayni shu begunoh qiz qo’li bilan o’ldiriladi. Zebining suddagi holati, ro’y bergan hodisani mutlaqo tushunib yetmagani, o’zidan nima so’rashayotgani, nima talab qilishayotganini anglamaganligi, Sibirga surgun qilingani haqidagi hukmni eshitgandan so’ng ham qismatini emas, balki uyga qanday yetib olishini o’ylashi kabi o’rinlarda Cho’lponning tasvir qudrati bor bo’yi bilan namoyon bo’lgan. Shunday manzaralar tasviri o’quvchini qizga taqdirdosh, qismatdosh, darddosh qilib qo’yadi, uning har bir nafasini xavotir bilan kuzatishga majbur qiladi.