9-mavzu. Pedagogik fikrlarning sho‘ro davridagi rivoji

Tirik bo‘lsang, qo‘zg‘ol, o‘rtoq 
Qo‘lga ishni tez ol, o‘rtoq? 
Munavvarqori pedagogik qarashlarining ahamiyati 
Munavvarqori Abdurashidxonovning ulug‘ mutafakkir olim va pedagog 
sifatida xalq maorifi tizimini isloh qilish, xalqni, millatni ilm -ma’rifatli qilish, 
Vatan ozodligi uchun fidoiy bo‘lish, yoshlarni zamonaviy ilm-fanni egallagan 

---

barkamol inson qilib yetishtirish haqida bildirgan fikrlari o‘z davrida qanchalik 
ahamiyatga ega bo‘lgan bo‘lsa, hozirda ham shunday ahamiyatlidir. 
ABDURAUF FITRAT 
Hayoti, ma’rifiy-pedagogik faoliyati 
Abdurauf Fitrat 1886-yilda Buxoroda savdogar oilasida tavallud topadi. 
Otasi Abdurahimboy o‘qimishli, dunyoviy voqealardan xabardor kishi bo‘lgan. 
Fitrat boshlangich bilimni Buxoroda eski maktabda oldi, keyin Mir Arab 
madrasasida o‘qidi. So‘ngra Buxoro «Xayriyajamiyati» yo‘llanmasi bilan 1909-
1913 yillarda Istambul dorilfununida tahsil oldi. Istambulda u forsiy tilda 
«Munozara» (1911 y.), «Sayha» (1911 y.), «Sayyohhindi» (1912 y.) asarlarini 
yozdi. 
Fitrat 1914 yilda o‘qishni tugatib Buxoroga qaytgach, Buxoro xalq 
jumhuriyati muassasalarida ishladi, «Rahbari najot» (1915 y.), «Oyna», 
«Begijon», «Mavludi tarif», «Abo Muslim» asarlari chop etildi. 
Fitrat Turkistonda yangi maktablar ochib, ularni yangi dastur va darsliklar 
bilan ta’minlash haqida qayg‘urdi. 
Fitrat Turkiston maktablarida jiddiy o‘zgarish bo‘lishi, o‘quvchilarga 
zamonaviy, dunyoviy bilim berish kerakligini, xalqning ijtimoiy, ma’rifiy 
ongini oshirish zarurligini, ma’rifat baxt-saodat, milliy taraqqiyot va istiqlol 
zamini ekanligini ta’kidladi. 
Fitrat 1917 yilda Bokuda «O‘quv» kitobini nashr ettiradi. 1918 yilda 
Toshkentga keldi. Bu erda Turkiston xalq dorilfununida, Toshkent davlat 
pedagogika institutida, O‘zbekiston Fanlar qo‘mitasi qoshida tuzilgan ilmiy-
tadqiqot institutida SHarq mumtoz adabiyoti tarixi va ona tilidan dars berdi. 
Qayum Ramazon, SHokirjon Rahimiy bilan hamkorlikda «Ona tili» darsligini 
yozadi. 
Fitrat 1922 yilda Buxoro Xalq Respublikasining maorif noziri vazifasida ishlab, 
o‘zbek va tojik, turkman, mahalliy yahudiy bolalari uchun maktablar ochish, 
muallimlar uchun qo‘llanmalar yaratish bilan shug‘ullandi. 
1923-1924-yilda Fitrat Moskvadagi SHarq tillari institutida ishlab, ilmiy 
tadqiqot bilan shug‘ullandi 
1923-1926-yillarda uning 
«Abulfayzxon», «SHaytonning tangriga 
isyoni», «Arslon» dramatik asarlari nashr qilindi 
Fitrat o‘z ijodiy va pedagogik faoliyatida, yaratgan ilmiy va badiiy asarlarida 
Vatan, xalq, millat erkinligi, farovonligi haqidagi orzularini, ta’lim va tarbiya 
haqidagi qarashlarini ifodaladi. U Turkistonda va boshqa sharq o‘lkalarida 
atoqli olim, maorifchi va ustoz muallim sifatida shuhrat qozondi 
Abdurauf Abdurahimboy o‘gli Fitrat millatchilikda ayblanib, 1938 yil 5 
oktyabrda qatl etildi.