9- ma’ruza: Farmatsevtik ishlab chiqarishda yumshoq dori shakllarida ishlatiladigan yordamchi moddalar

Fitostearin asoslar. Bu asoslar suvda erimaydigan oq yoki sariq rangli kristall kukunlar bo‘lib, A.M.Xaletskiy fikricha ular beta fitostearinlar (40% dan ko‘p) va lignotserin spirti S₂₄N₄₉ON (30% atrofida), lignoserin kislotasi S₂₃N₄₇SOON(20% gacha), noorganik moddalar (5%), suv (5% gacha) va ko‘proq to‘yinmagan stearinlardan iborat. Bu asoslar xvoynoy drevesindan 1938 yilda F.G.Solodkin tomonidan taklif qilingan usul bo‘yicha olinadi. Fitosterinning eng asosiy xossasi uning yuqori suv shimish ko‘rsatkichiga ega ekanligidadir. U oson va mustaxkam tarzda suvni 12 marta ko‘p miqdorda ham yuta oladi. Agar kolbaga 92 ml suv solinib, ustiga aralashtirilmagan xolda 8 g fitosterin sepib qo‘yilib, suv xammomida 80⁰S haroratgacha qizdirilsa, 1 daqiqa davomida bir jinsli, qaymoqsimon massa xosil bo‘ladi. Bu massa bir necha xafta davomida saqlanishi mumkin. A.M.Xaletskiy ham xuddi shunday asosni 1:6-1:10 nisbatda olishga muvoffaq bo‘ldi va bu asosdan bir qator teri kasalliklarini davolashda ishlatiladigan surtmalarning tarkibi va texnologiyasini taklif qildi. Bu turdagi asoslar saqlanish davomida qurib qoladi, biroq ular suv bilan 50-60⁰S xaroratda qizdirilsa boshlang‘ich xossalarini namoyon etgan xolda asos dastlabki xolatiga qaytadi. Bu asoslardan quruq kukunsimon surtma-konsentratlarini olish maqsadga muvofiqdir. Ular teri orqali yaxshi so‘riladi. Ularning tarkibiga turli xil dori moddalarini kiritish mumkin, xattoki yorug‘likka juda sezuvchan bo‘lgan preparatlarni ham (salol, xinin, tanin).