9- ma’ruza: Farmatsevtik ishlab chiqarishda yumshoq dori shakllarida ishlatiladigan yordamchi moddalar

Gidrofob asoslar.

Surtmalar tayyorlashda ishlatiladigan gidrofob asoslarga lipofil, uglevodorodli va silikonli asoslar kiradi.

Lipofil asoslar. Bu asoslar moyli va mumli asoslar bo‘lib, ular o‘z tarkibida lipid guruhlarini saqlaydi. Ular xossalari bo‘yicha teridan ajralib chiqadigan moysimon suyuqlikka o‘xshash bo‘lib, teriga surtilganda moyning sezuvchanligini bildiradi va moy qoldiqlarini qoldiradi.

1. Moylar. Ular yog‘ kislotalarining triglitseridlari bo‘lib, asosan yumshoq moylar – cho‘chqa moyi va bir qator gidrogenlangan moylar, qattiq moylar – mol yog‘i, suyuq moylar – bir qator o‘simlik moylari. Bu moylar suvda erimaydi., spirtda kam eriydi, efir va xloraformda oson eriydi.

Cho‘chqa moyi (Adeps suillus depuratus) – oq rangli bo‘lib, yangi bo‘lishi kerak. SHuningdek uning erish harorati 34-36⁰S, kislota soni 2 undan kichik bo‘lib, tarkibida 62-68% triolein (S₁₇N₃₃SOON) va 35% tirpalmitin (S₁₅N₃₁SOON) va tristearin (S₁₇N₃₅SOON) saqlaydi. Surtmalar texnologiyasida eng yaxshi asoslardan biri. U teriga oson surtiladi, terini qitiqlamaydi, deyarli barcha dori moddalari bilan yaxshi kelisha oladi ularni teri orqali so‘rilishiga monelik qilmaydi. SHuningdek suv va sovun bilan yaxshi yuviladi.

G‘oz yog‘i (Adeps anserinum) – cho‘chqa yog‘iga nisbatan ham yumshoqroq bo‘lib, asosan sovuq urgan terini davomlashda ishlatiladigan surtmalarni tayyorlashda samarali xisoblanadi.

Mol yog‘i (Sebum bovinum) – oq rangli, yangi bo‘lishi kerak. Suyuqlanish harorati 42-50⁰S, tarkibida 55% tripalmitin va tristearin, 45% triolein saqlaydi. Suyuqlanish harorati yuqori bo‘lganligi uchun u teriga cho‘chqa moyiga nisbatan yomon surtiladi. Qo‘y yog‘ining erish harorati 44-51⁰S bo‘lib boshqa ko‘rsatkichlari bo‘yicha mol yog‘i bilan bir xil.