8-март байрами муносабати билан қуйидаги онахонлар совға-саломлар билан табриклаб чиқилди

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI


MIRZO ULUG‘BEK NOMIDAGI O‘ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI
qo‘lyozma huquqida
UDK:581.137.3:581.8/9(575.1)


5A140101 – Biologiya (zoologiya, ixtiologiya va gidrobiologiya)


OCHILOV ELDOR UTKIR O‘G‘LI


Jizzax viloyati ayrim mevali daraxtlari parazit nematodalari


Magistr
akademik darajasini olish uchun yozilgan


DISSERTATSIYA


Ilmiy rahbar:
b.f.n., dotsent G.A.Abduraxmonova


Toshkent-2022
Mundarija

		…………………...……………………'>Betlar
	Kirish………………………………...……………………	2
I bob	Fitonematodalarni o‘rganish tarixi
	Tuproq fitonematodalarini o‘rganish tarixi…………………...	8
	Mevali daraxtlar fitonematodalarini o‘rganish tarixi………...	10
	I bob bo‘yicha xulosa…………………………………...__13__II_b_ob'>……………………………………...	13
II bob	Tadqiqot materiali, uslublari, tekshirilayotgan o‘simliklarga tavsif, joyning geografik tavsifi
	Tadqiqot materiali, uslublari………………………………	16
	Tekshirilayotgan o‘simliklarga tavsif……………………...	18
	Joyning geografik tavsifi…………………………………..	27
	II bob bo‘yicha xulosa……………………………………__47__IV_Bob'>……………………………………..	29
III Bob	Fitonematodalarning taksonomik, anatomo-morfologik va ekologik tavsifi
	Fitonematodalarning ekologik tavsifi…………………….	31
	Fitonematodalarning taksonomik tavsifi…………………...	34
	Fitogelmintlarning anatomo-morfologik, ekologik tavsifi….	39
	III bob bo‘yicha xulosa……………………………………	47
IV Bob	Mevali daraxtlar olma, o‘rik ekilgan maydon fitonematodalari taxlili
	O‘rik ekilgan maydon fitonematodalari taxlili (fevral)……….	50
	Olma ekilgan maydon fitonematodalari taxlili (fevral)……….	52
	Olma ekilgan maydon fitonematodalari ekologik guruhlari tavsifi (bahorgi)…………………………………….............__56'> …………………………………….............	56
	O‘rik ekilgan maydon fitonematodalari ekologik guruhlari tavsifi (bahorgi) …………………………………….............	59
	Mevali daraxtlar: olma, o‘rik ildiz atrofi tuprog‘i fitonematodalari taxlili……………………………………...	62
	Mevali daraxtlar zararli fitonematodalari…………………….	65
	IV bob bo‘yicha xulosa……………………………………	68
	Xulosalar…………………………………….............	70
	Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati……………………...	71

Kirish
Magistrlik dissertatsiyasi mavzusining asoslanishi va dolzarbligi. O‘simliklar dunyosi bebaho boylik hisoblanadi. Shuning uchun biz o‘simliklarni ehtiyot qilishimiz, parvarishlashimiz, zararkunandalardan va ular keltiradigan zarardan, kasalliklardan asrashimiz zarur.
Fitonematodalar tuproqda yashaydigan organizmlar ichida turlarining xilma-xilligi, sonining ko‘pligi bilan boshqa ko‘p hujayralilardan ajralib turadi.
1 m.kv. tuproqdagi soni bir necha mingdan 30 mln.cha boradi. Hozir fanga ma’lum turlarining soni 20 mingdan oshib ketgan [42].
Fitonematodalarning faqat O‘zbekiston hududida 800 dan ortiq turlari aniqlangan. Ularning ko‘pchiligini tuproqdagi o‘simlik qoldiqlari bilan oziqlanadigan saprofit turlar tashkil qiladi. Ular orasida turli o‘simliklarga katta foyda keltiradigan turlari bilan bir qatorda [3] qishloq xo‘jaligi ekinlariga zarar keltiradigan turlari ham bor [10, 11].
Fitonematodalarning parazit turlari turli qishloq xo‘jalik ekinlari organ va to‘qimalarini zararlab, ularga zarar keltiradi. Parazit nematodalar o‘simlik organizmiga kimyoviy ta’sir ko‘rsatib, ulardagi fotosintez jarayonlarini buzilishiga olib keladi. Ular nafaqat o‘simlikni zararlab qolmasdan boshqa mikroorganizm (patogen zamburug‘lar, bakteriyalar, viruslar)lar kirishi uchun ham yo‘l ochib beradi.
Respublikamizda aholini sifatli meva-sabzavot mahsulotlari bilan ta’minlash, jumladan, turli mevalar yetishtirishga katta e’tibor qaratilmoqda. Jumladan, mevachilikning rivojlanishi borasida iqtisodiy, ijtimoiy muammolarning hal etilishida, birinchi galda aholini foydali, yuqori sifatli va xilma-xil mevalar bilan ta’minlash masalalarini hal qilish bo‘yicha maqsadli chora-tadbirlar ishlab chiqildi.
O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasida1 “..kasallik va zararkunandalarga chidamli, mahalliy yeriqlim va ekologik sharoitlarga moslashgan qishloq xo‘jaligi ekinlarining yangi seleksiya navlarini hamda yuqori mahsuldorlikga ega hayvon zotlarini yaratish va ishlab chiqarishga joriy etish bo‘yicha ilmiy-tadqiqot ishlarini kengaytirish” vazifalari belgilab berilgan. Ushbu vazifalardan kelib chiqib, jumladan, turli mevali o‘simliklar hosildorligini oshirish bo‘yicha ilmiy tadqiqotlarni olib borish muhim ilmiy-amaliy ahamiyat kasb etadi. O‘zbekiston Respublikasining 2000-yil 20-sentabrdagi “Qishloq xo‘jalik o‘simliklarini zararkunandalar, kasalliklar va begona o‘tlardan himoya qilish to‘g‘risida”gi Qonuni, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 7-fevraldagi PF-4947-son “O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasi to‘g‘risida”gi Farmoni va uni amalga oshirishga oid qabul qilingan Davlat dasturlari, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2016-yil 24-oktyabrdagi “O‘simliklarni himoya qilish va qishloq xo‘jaligiga agrokimyoviy xizmatlarni ko‘rsatish tizimini takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Qarori hamda mazkur faoliyatga tegishli boshqa meyoriy-huquqiy hujjatlarda belgilangan vazifalarni bajarishda ushbu dissertatsiya ishi muayyan darajada xizmat qiladi.