8 ekonomika bilim tiykarlarí

Somsa bahası, swmda
Satılǵan somsalar sanı
1- ay	1700	5000
2- ay	1700	5500
3- ay	1700	6000

	Gumma bahası, swmda	Satılǵan gumma- lar sanı
1- ay	1500	5000
2- ay	1600	4500
3- ay	1700	4000

Tovarǵa bolǵan talap tovar nırqı ózgermegende de túrli faktorlar tásirinde ózgeriwi múmkin. Bul faktorlardıń birin tómendegi mısalda kórip shıǵamız.

1. 
   Mektep asxanasında túslikte somsa yamasa «xot-dog» satıladı. Somsa hám «xot-dog» bir-biriniń ornın basıwshı tovarlar toparına kiredi.
   

Úsh ay dawamında «xot-dog» bahası kóterildi. Somsa bahası bolsa ózgerissiz qaldı. Joqarıdaǵı kestede bul aylardaǵı satılǵan somsa hám
«xot-dog» muǵdarı berilgen.

1. 
   Kestede keltirilgen somsanıń nırqı hám oǵan bolǵan talap muǵdarına itibar beriń. Somsa nırqı ózgermese de, oǵan bolǵan talap muǵdarı ne sebepten ózgergen?
   
2. 
   Bir-biriniń ornın basıwshı tovarlardıń biriniń nırqı artıwı nátiyjesinde ekinshisine bolǵan talap qalay ózgeredi eken?
   
1. 
   Birgelikte paydalanıwǵa mólsherlengen tovarlar bir-birin tolıqtırıwshı tovarlar dep júrgiziledi. Bunday qásiyetke iye tovarlar juplıǵına avtomobil hám benzin mısal boladı. Avtomobillerdiń nırqı artsa, benzinge bolǵan talap qalay ózgeredi? Bunday qásiyetlerge iye jáne qanday tovarlardı bilesiz?
   

Bazarda tovarǵa bolǵan talaptıń ózgeriwine bir qansha nırqqa baylanıslı bolmaǵan basqa faktorlar da tásir etedi. Bul faktorlar tómendegiler:

Tutınıwshınıń talǵamı hám jıl máwsiminiń ózgeriwi. Tutınıwshılar talǵamı, jıl máwsimleriniń ózgeriwi hám moda ózgeriwi nátiyjesinde tovarǵa bolǵan talap artıwı hám kerisinshe tómenlewi de múmkin. Mısalı, jazda paltoǵa bolǵan talap páseyedi.
Bazardaǵı tutınıwshılardıń sanınıń ózgeriwi. Tutınıwshılar sanı artsa, olardıń qanday da bir tovarǵa bolǵan talabı da artadı hám kerisinshe bolatuǵını ayqın. Mısalı, qala xalqınıń sanınıń kóbeyiwi medicinalıq xızmetine bolǵan talaptıń artıwına alıp keledi.
Tutınıwshılar dáramatlarınıń ózgeriwi. Ádette, xalıqtıń dáramatınıń artıwı menen derlik barlıq tovarlarǵa bolǵan talap ósedi. Bunday tovar- lar normal tovarlar dep ataladı. Biraq, sonday tovarlar da bar, olarǵa bolǵan talap xalıqtıń dáramatınıń kemeyiwi menen ósedi. Bunday tovarlardı ekonomistler tómengi topar tovarları dep ataydı. Mısalı, xalıqtıń dáramatlarınıń kemeyiwi sapası tómen avtomobilge bolǵan talaptıń artıwına alıp keledi.
Nominal tovarlar — xalıqtıń dáramatınıń artıwı menen oǵan bolǵan talap artatuǵın tovarlar.