8-bob. Raqobatli strategiyalar

Tovar bozori 
— tovarning (shu jumladan bir-birining o‘rnini bosadigan 
tovarning) O‘zbekiston Respublikasi hududidagi yoki uning bir qismidagi 
muomala doirasi bo‘lib, u O‘zbekiston Respublikasining ma’muriy-hududiy 
bo‘linishiga mos kelmasligi mumkin va mazkur muomala doirasi chegaralarida 
tovarni olish yoki realizatsiya qilish imkoniyati mavjud bo‘ladi. 
Moliya bozori 
— banklar hamda boshqa kredit, sug‘urta va o‘zga moliya 
tashkilotlari tomonidan ko‘rsatiladigan moliyaviy xizmatning, shuningdek 
qimmatli qog‘ozlar bozori professional ishtirokchilari xizmatlarining O‘zbekiston 
Respublikasi hududidagi yoki uning bir qismidagi muomala doirasi bo‘lib, u 
O‘zbekiston Respublikasining ma’muriy-hududiy bo‘linishiga mos kelmasligi 
15
O‘zbekiston Respublikasining “Raqobat to‘g‘risidagi” Qonuni. 

---

156 
mumkin va mazkur muomala doirasi chegaralarida bunday xizmatni ko‘rsatish 
imkoniyati mavjud bo‘ladi. 
Mazkur qonunning maqsadi tovar va moliya bozorlaridagi raqobat 
sohasidagi munosabatlarni tartibga solishdan iborat bo‘lib, hozirgi vaqtda mulk turi 
har-xil bo‘lgan, lekin ishlab chiqarayotgan mahsuloti bir xil bo‘lgan korxonalar 
(firmalar) o‘rtasidagi musobaqani qonuniylashtirish va insofsiz raqobatni 
cheklashdan iborat.
Ushbu qonunning qoidalari tabiiy monopoliyalar sub’ektlariga nisbatan bu 
qoidalarning qo‘llanilishi mazkur sub’ektlarning o‘ziga xos vazifalari bajarilishini 
cheklab qo‘ymaydigan holatlarda tadbiq etiladi.
Raqobat umumijtimoiy kategoriya bo‘lib, ijtimoiy jarayonlar qatnashchilari 
o‘rtasidagi yaxshiroq yashash sharoiti uchun bo‘ladigan kurashni anglatadi. U 
kishilik jamiyati hayotining hamma jabhalariga xos bo‘lib, odamlar o‘rtasidagi o‘z 
imkoniyatlaridan to‘laroq foydalanish, ayrim sohalarda o‘z ustunliklarini namoyon 
qilish, farovonroq hayot kechirish, jamoa o‘rtasida obro‘liroq bo‘lish uchun 
bo‘lgan qurashni aks ettiradi. Kishilarning iqtisodiy faoliyati boshqa 
faoliyatlarning asosini tashkil qilgani uchun kishilik jamiyati hayotida iqtisodiy 
sohadagi raqobat muhim rol o‘ynaydi. Iqtisodiy sohadagi raqobat ishlab chiqarish 
munosabatlarining sub’ektlari (ishlab chiqaruvchilar, iste’molchilar, tadbirkorlar, 
yollanma ishchilar va hokazolar) o‘rtasida qulayroq ishlab chiqarish sharoiti 
(arzon ishlab chiqarish resurslari va ishchi kuchi)ga ega bo‘lish unumliroq 
texnologiya, ish joyi, yaxshi bozorni qo‘lga olish, umuman, yuqori daromad olish 
imkoniyati uchun olib boriladigan kurashdan iborat. 
Iqtisoddagi raqobat ko‘p qirrali hodisa bo‘lib, yaxshi daromad ko‘rish, o‘z 
qobiliyatini to‘laroq ishga solish, o‘zi mashg‘ul ishni rivojlantirish, o‘z sohasida 
imijga ega bo‘lish uchun kurashni bildiradi. 
Bozor raqobatini yuzaga keltiruvchi bir necha omillar ta’sirini ko‘rsatish 
zarur. Bu omillarni 3 ta guruhga ajratish mumkin(8.1-rasm): 
•
iste’molchilar doirasining cheklanganligi; 
•
resurslarning cheklanganligi; 

---

157 
•
mahsulotlarni siljitishdagi cheklanganlik.