№8 Amaliy mashg’ulot. Issiqlik eltuvchilarning quduq tanasida harakatlanganda issiqlik yo‘qotishini hisoblash

Masala. 
Quduq tubi atrofida issiqlikni yuqori darajada ushlab turish paraffin va 
smolalarning qotishini oldini oladi va quduq tubi atrofida o’tkazuvchanlikning 
yomonlashishiga yo’l qo’ymaydi. Bir yo’la quduqqa oqib kelayotgan neftning 
qovushqoqligini pasaytiradi. Bo’larning bari quduq debitining yqori bo’lishini 
ta’minlaydi. 
Quduq tubini davriy qizdirishda vaqt o’tishi bilan harorat tushadi va quduq 
tubi atrofida parafin smolalar yig’ila boshlaydi hamda o’tkazuvchanligi 
yomonlashadi. Shuning uchun ishlov berish davriy takrorlanadi. Quduqqa chuqurlik 
nasosi bilan birga tushirilgan doimiy qizdiruvchidan foydalanish yaxshi natija 
beradi. Bu quduq debitining uzluksiz yuqori bo’lishini ta’minlaydi. 
Quduq tubi atrofini elektrisitgich bilan ishlov berishni hisoblashda quduq 
tubi atrofidagi o’rtacha haroratni yoki qizdirish oxiridagi harorat farqini, qizdirish 
davrini, qizdiruvchi quvatini va boshqa ko’rsatkichlarni aniqlash kerak bo’ladi. 
1.
Agar qizdirgich quvvati N = 15 kVt (12900 kkal/
C)
, 
qizdirish vaqti t =120 s, qatlam qalinligi h =20 m, quduq radiyusi r
q
=0,084 m, qatlamning issiqlik o’tkazuvchanligi λ
q
= 2 kkal/m•s• 
o
C; 
suyuqlik bilan to’yingan qatlamning issiqlik sig’imi, C
q
=600 kkal / 
m
3
•
o
C (qatlam korbanat tog’ jinsidan tuzilgan). 
Quduqning o’lchamsiz radiyusini topamiz 
R
q
= 
𝑟
𝑞
ℎ
= 
0,084
20
=0,0042. 
Fur’e parametrini topamiz: 
Fo =
𝜆
𝑞
𝑡
𝐶
𝑞
ℎ
2
= 
2•120
600•20
2
= 0,001. 
O’rtach olchovsiz harorat 
Ť
1
∗
= 0,449 Fur’e parametriga bog’liqlik 
grafigidan aniqlanadi yoki quyidagi formula orqali ham aniqlanishi mumkin 
Ť
1
∗
=k 
Ť
1
∗
= k 
𝛥Ť
𝑐
λ
q
h 
𝑁
, 

---

bu erda k – qatlam yuqorisi va pastida harorat yo’qotilishini hisobga oluvchi
tuzatuvchi koeffitsent (ochiq quduq uchun k =1,5); 
𝛥Ť
𝑐
-quduqdagi o’rtach 
izbitichniy harorat 
o
C da. 
Qizdirish oxiridagi o’rtacha haroratni quyidagicha aniqlaymiz 
𝛥Ť
𝑐
= 
Ť
1
∗
𝑁
𝑘λ
q
h
=
0,449•129000
1,5•2•20
= 97
o 
C. 
2.
Quyidagi shart uchun qizdirish vaqtini aniqlash: 
qizdirishning oxiridagi o’rtacha harorat 
𝛥Ť
𝑐
=100
o 
C; qizdirgich quvvati 
N = 10 kVt (8600 kkal/
C)
; qatlamning issiqlik o’tkazuvchanlik 
koeffitsiyenti 
λ
q
= 2 kkal/m•s
o 
C; qatlamning issiqliksig’imi hajmi C
q
= 
600 kkal/m•s
o 
C. 
Quduqning o’lchamsiz radyusini aniqlaymiz: R
q
=
𝑟
𝑞
ℎ
= 
𝑜,𝑜84
10
=0,0084. 
K =1,5 da o’lchamsiz haroratni aniqlaymiz 
Ť
1
∗
= k 
𝛥Ť
𝑐
λ
q
h 
𝑁
= 1,5 
100•2•10
8600
=0,35. 
Ť
1
∗
=0,35 va R
q
=0,0084 lar orqali diogrammadan Furr’e parametrini 
aniqlaymiz: Fo = 0,00136. 
Quduq tubini qizdirish vaqti quyidagicha aniqlanadi 
T = Fo
𝐶
𝑞
ℎ
2
𝜆
𝑞
=
0,00136 •
600•10
2
2
=41 m. 
3.
Elektr isitish usuli yordamida ishlov berishda jixozlar 
tanlashda tannarxi orzon va foydali ish koeffitsenti yuqori 
ko’rsatkichliliga etibor beriladi. Shuning uchun elektrojixozlarni 
tanlashda ruxsat etilgan kuchlanish yo’qatilishini va kabel quvvatini, u 
elektrodvigatel quvvatiga bog’liq bo’ladi hamda kabel kesimi yuzi va 
uzunligini bilishimiz kerak bo’ladi. 
Elektrojizozlar ko’rsatgichlarini hisoblashimiz uchun elektroisitgich 
quvvatini va kabel tolalarini qarshiligini R
k
bilishimiz kerak bo’ladi. 
Kabel bir tolasining qarshiligini quyidagi formula orqali aniqlaymiz 
R
k
= [1 +α(t
q
- 20)]
𝑙
𝑠
10
3
= 0,0175•[
1 + 0,004(60 − 20) •
0,75
16
• 10
3
]
=0,95 
Om•mm
2
/m, 
bue rda l=0,75 mm kabel uzunligi; s = 16 mm
2
–kabel tolasi kesimi yuzasi 
KRBK3 * 16; ρ- t = 20
O
c da solishtirma elektr qarshiligi (mis uchun ρ=0,0175 
Om•mm
2
/m); α-qarshilikning harorat koeffiseynti (mis uchun α=0,004 1/
o
C)
; 
t
q
=60
o
C – quduq atrofidagi o’rtacha harorat. 
Qizdirgich fazasi qarshiligi 
R
q
= = 
3•220
2
10500
= 13,8 Om, 
bu erda U
q
= 220V – elektroisitgich qisgichidagi kuchlanish; N
q
= 10,5kVt – 
uch fazali elektroisitgich quvvati. 
Transformator qisgichdagi kuchlanish 
U
k
=
√𝑁
𝑞
(
𝑅
𝑘
2
𝑅
𝑘
+ 2𝑅
𝑘
+
𝑅
𝑞
3
)
= 
√10500 • (
0,95
2
13,8
+ 2 • 0,95 +
13,8
3
)
=263 V. 
Elektrtarmog’idagi tok kuchi kattaligi 

---

J
el
= 
√3𝑈
𝑘
3𝑅
𝑘
+𝑅
𝑞
=
√3•263
3•0,95+13,8
=27,3 A. 
Qizdirgicning kerakli quvvati 
N
k
= N
q
+3
𝐽
𝑒𝑙
2
𝑅
𝑘
= 10500 +3•27,3
2
•0,95 = 12620 Vt yoki 12,6 kV. 
Qurilmaning foydali ish koeffitsientini aniqlaymiz 
η =
𝑁
𝑞
𝑁
𝑘
= 
10,5 
12,6
= 0,83 
Agar qizdirgich quvvati N = 15 kVt (12900 kkal/C), qizdirish vaqti t =100 s, 
qatlam qalinligi h =18 m, quduq radiyusi r
q
=0,084 m, qatlamning issiqlik 
o’tkazuvchanligi λ
q
= 3 kkal/m•s• 
o
C; suyuqlik bilan to’yingan qatlamning issiqlik 
sig’imi, C
q
=700 kkal / m
3
•
o
C (qatlam korbanat tog’ jinsidan tuzilgan). 
VARIANTLAR. 
N 
h 
r
q 
C
q 
t 
λ
q 
1 
15 
17 
0.084 
700 
100 
3.5 
2 
17.5 
15 
0.085 
800
120 
3 
3 
20 
16 
0.083 
750 
110 
4