№8 Amaliy mashg’ulot. Issiqlik eltuvchilarning quduq tanasida harakatlanganda issiqlik yo‘qotishini hisoblash

 
Issiqlik eltuvchilar yordamida neftberuvchanlikni oshirish tajribasi. 
Bu usulga ko'ra issiqlik tashuvchilarni uzluksiz haydash o'rniga, ularni 
qatlamga kirganidan keyin ma'lum vaqg o'tgach qatlam haroratidagi isitilgan suv 
haydash mumkin. Bunda qatlamda neftni siqish jarayoni yo'nalishida 
qarakatlantiruvchi issiq qoshiya nomini olgan isitilgan hudud’ qosil qilinadi. 
Isitilgan hudud’ni qatlam ichiga sovuq suv, shuningdek qatlam haroratiga yaqin 
bo'lgan haroratgacha isitilgan suv bilan siljitish usuli 50-yillarda taklif qilingan, 
lekin faqat 60-yillardagina eksperimental va nazariy ma'lumotlar bilan issiq qoshiya 
usulini neftkonlarini ishlash uslubi sifatida asoslangan. qatlamlarning turli geologik-
fizik sharoitlarida issiqlik tashuvchilarni qatlamga haydash sur'atlarida, ularni 

---

parametrlarida va konlarni ishlashni boshqa tehnologik ko'rsatgichlarida issiq 
qoshiyaning eng ma'qul o'lchamlarini tanlash usullari ishlab chiqildi.Qatlamga issiq 
suv eki bug’ haydash jarenida qatlamda isitilgan zona qosil bo'lar ekan.
Zonaning katta-kichikligi qatlam va konning geologik tuzilishiga hamda toq 
jinslarining issiqlik o'tkazuvchanlik hususiyatlariga boqliq bo'ladi. Isitilgan 
zonaning katta kichikligi suv eki bug’ haydashda ham farq qilar ekan. Chunonchi 
bir hil sharoitda suv va bug’ haydalganda zonaning kattaligi suv haydalganda 
ko'proq (kattaroq), bug’ haydaganda kichikroq ekan, bunga sabab bug’ning suvga 
nisbatan issiqlik siqimi ortiqroq ekanligidadir.
qatlamga bug’ eki issiq suv haydalganda qatlamdan siqib chiqariladigan neft 
bosqichlari bo'yicha sodir bo'ladi. Chunonchi, qatlamga bug’ haydalganda bu jaraen 
uch bosqichga ega bo'ladi:
- neftning suv bilan siqib chiqarilishi qatlam haroratida kechadi, qali bu joylarga 
issiqlikning ta'siri etib kelmagan bo'ladi; 
- neftning issiq suv bilan siqib chiqarilishi, bunda harorat dastlabki qatlam haorati 
bilan bug’ning tuyinganlik haroratigacha bo'lgan oralikda sodir bo'ladi; 
- neftni bug’ erdamida bug’ zonasida siqib chiqariladi, qatlamga issiq suv 
haydalganda siqib chiqarish yuqoridagi ikki bosqich jaraenida sodir bo'ladi.
Shuni hayd qilmoq lozimki, qatlamning chukurligi oshgan sari unga haydaladigan 
issiq suv va bug’ning farqi kamayib boradi, chuqurlik kam bo'lganda bug’ning siqib 
chiqarish jaraenidagi samarasi anchagina ortiqligi hayd etiladi. Bu holat ko'pgina 
qazib chiqarish ob'ektlarida kuzatilgandir. 
Yuqori qovushqoqlikka ega bo'lgan neft konlarida ularni qazib chiqarish hamda 
qatlamga issiqlik manbalarini yuborish uchun qazilgan quduqlar to'ri siyrak 
bo'lmasligi taqozo etiladi. Chunonchi, Usinskoe konida 1-2 ga/kud. AKShda ham 
huddi shunday konlarda quduqlar to'rining zichligi 1-4 Ga/kud. dan iboratdir. quduq 
to'ri 20-40 ga/kud. bo'lgan hollarda qatlamga haydalgan issiqlik manbalarining 
quvvati quduqlar orasidagi masofada qolib ketib, uning samarasi mutlaqo 
sezilmasligi mumkin. Tajriba shuni ko'rsatadiki, haydovchi va oluvchi quduqlarni 
maydon bo'ylab joylashtirish maqsadga muvofiqdir.