8- mavzu: Traheyya bilan nafas oluvchilar kenja tipi harakteristikasi va klasifikatsiyasi. Traheyya bilan nafas oluvchilar kenja tipida hashorotlar sinfining vakillarini qishloq ho’jaligidagi va halq ho’jaligidagi hamda meditsinada tutgan

Postembrional rivojlanish. Tuxumdan chiqqan hasharodar lichinkas- ining rivojlanishi turli yo`nalishda boradi. Tuban tuzilgan mo`ylovsizlar (Protura) turkumi vakillari tuxumidan chiqqan yosh nasli qorin bo`limidagi uchta oxirgi bo`g`imining yetishmasligi bilan voyaga yetgan davridan farq qiladi. Bubo`g`imlar hasharot tullagandan so`ng hosil bo`ladi. Bu jarayon ko`p oyoqlilardagi singari qoldiq anamorfoz orqali rivojlanish deyiladi. Boshqa hamma hasharotlarda tuxumdan chiqqan lichinkasining qorin bo`g`imlari to`liq bo`ladi; rivojlanishi esa anamorfozsiz boradi.
Yopiq jag`lilar kenja sinfiga mansub bo`lgan boshqa tuban tuzilgan hasharotlarning tuxumidan chiqqan yosh nasli voyaga yetgan davriga juda o`xshash bo`lganidan ulaming o`sishi va rivojlanishi davomida hech qan- day muhim o`zgarishlar sodir bo`lmaydi. Rivojlanish esa metamorfozsiz (o`zgarishsiz) to`ppa-to`g`ri boradi.
Evolyutsion taraqqiyotning birmuncha yuqori pog`onasida turadigan qanotli hasharotlar metamorfoz orqali rivojlanadi. Metamorfoz hayvonlar lichinkasining imago (yetuk) davriga o`tishi davomida sodir bo`ladigan jarayonlarning majmuidan iborat. Rivojlanish xususiyatiga binoan qanotli hasharotlar gemimetabolik - chala o`zgarish va golometabolik - to`liq o`zgarish orqali rivojlanadigan guruhlarga ajratiladi.
Chala o`zgarish bilan rivojlanish xususiyati birmuncha tuban tuzilishga ega
Bo`lgan hasharotlar - ninachilar, kunliklar, to`g `riqanotlilar, suvaraklar, qandalalar, teng qanotlilar va boshqa bir qancha turkumlar uchun xos. Ularning tuxumdan chiqqan lichinkalari umumiy tuzilishiga ko`ra voyaga yetgan hasharotlarga turli darajada o`xshash bo`ladi.


Nazorat uchun savollar:

1. Hasharotlar sinfi umumiy xususiyatlari?

2. Hasharotlarning tana qismlari tuzilishi?
3. Hasharotlarning tashqi va ichki tuzilishi?
4. Qora suvarakning ko`payishi va rivojlanishi?
Hasharotlar bosh qismi Og`iz organlari


Mo`ylovlar xillari Oyoq xillari


Hasharotlarning qanot xillari


H. nafas olish sistemasi H. Qon aylanish
sistemasi

Hasharotlarning ayirish sistemasi

Hasharotlarning nerv sistemasi