8- маъруза мавзу: электр ўлчов асослари



Download 2,4 Mb.
bet1/5
Sana18.04.2022
Hajmi2,4 Mb.
#561486
  1   2   3   4   5
Bog'liq
8-маъруза

  • 8- маъруза
  • МАВЗУ: ЭЛЕКТР ЎЛЧОВ АСОСЛАРИ
  • РЕЖА
  • 1. Электр ўлчов хақида тушунча, ўлчов турлари.
  • 2. Ўлчов қурилмалари ва уларнинг турлари.
  • 3. Электрик катталикларни ўлчаш.
  • Мустақил ўрганиш учун: Ўлчаш хатоликлари, абсолют ва нисбий хатолик.
  • Кундалик ўлчов қурилмалари
  • Кириш
  • Кундалик хаётимизда биз маълум турдаги ўлчовларсиз иш юритишимиз қийин. Массани, вақтни, масофани ва бошқа катталикларни ўлчаш сингари электрик катталикларни ўлчаш хам техника ва кундалик турмушимизда мухим ўрин тутади. Электр ўлчашлар технологик жараёнларни тўғри бошқариш, уларни режалаштириш, назорат қилиш, пировард натижада қурилмалар ишининг сифатини оширишга, мехнатни енгиллаштиришга хизмат қилади.

Ўзбек олимлари

  • Ахмад Ал Фарғоний (790-865) сферик тригонометрия асосчиларидан бири. Нил дарёсининг оқимини ўлчаш учун асбоб ясаган. Мусо ал-Хоразмий (780-850) мустақил «Ал-жабр» (Алгебра) фани ва «алгоритм» тушунчасига асос солган. Ер меридианини узунлигини ўлчашда иштирок этган. Абу Райхон Беруний (973-1048) дунёда биринчи глобус (диаметри 5 м ли ярим шар) ясаган. Муҳаммад Тарағай Улуғбек (1394-1449) ўз даврида энг йирик расадхона қурдирган ва унда ўта аниқликдаги астрономик кузатишлар олиб борган.

Дунёдаги биринчи электр ўлчов асбоби – «электр кучини кўрсаткич» 1745 йилда академик Г. В. Рихман томонидан яратилган. Бу электрометр бўлиб атмосферадаги электрланишни ўрганиш учун мўлжалланган содда асбоб эди.

  • Дунёдаги биринчи электр ўлчов асбоби – «электр кучини кўрсаткич» 1745 йилда академик Г. В. Рихман томонидан яратилган. Бу электрометр бўлиб атмосферадаги электрланишни ўрганиш учун мўлжалланган содда асбоб эди.
  • Л. Гальвани ва А. Вольт томонидан электр токи назариясининг масалалари устидан ишлари ток кучини аниқлайдиган асбобни яратилишига олиб келди.Ток кучини нисбатан топиш учун Г. С. Ом магнит стрелкасига токли ўтказгичнинг таъсиридан фойдаланди. Шу усул билан ўз номига қўйилган қонунни яратди.
  • 1831 й. М. Фарадей электромагнит индукцияси ҳодисасини кашф этди.
  • Инсоннинг барча технологик ва билишлик фаолияти турли физик катталиклар (узунлик, масса, вақт, температура, электр токи кучи, ЭЮК ва бошқалар) ни ўлчашлар билан боғлиқдир.
  • Бирор физик катталикни бевосита ёки билвосита усуллар билан тажриба асосида аниқлаш ўлчаш деб аталади.
  • Ўлчашларни амалга оширишда ишлатилган қурилмалар, жихозлар ва бошқалар ўлчов воситалари дейилади.
  • ўлчов воситалари
  • эталонлар
  • ўлчов асбоблари
  • Тарози тошлари
  • Узунлик эталони (метр)
  • Ўлчов кўприклари
  • Ўлчов трансформаторлари
  • ва хоказо
  • Тарози
  • Амперметр
  • Вольтметр
  • Ваттметр
  • ва хоказо
  • Эталонлар асосан ўлчов қурилмаларини текшириб туриш учун хизмат қилади
  • Ўлчов турлари
  • Бевосита ўлчаш:
  • ўлчанаётган катталикни бевосита ўлчов асбоби шкалаларида кўрсатиб беради (рақамли тарозилар, вольтметрлар, амперметрлар ва хоказо).
  • Билвосита ўлчаш:
  • билвосита ўлчашда эса ўлчанаётган катталик ўлчов асбобларининг кўрсатишларидан фойдаланиб хисоблашлар ёки бошқа усуллар ёрдамида топилади
  • Барча ўлчашлар ва ўлчов асбобларини ишлаб чиқариш асосий фундаментал физик катталикларга асосланади.
  • Бу катталиклар:
  • масофа бирлиги – метр;
  • масса бирлиги - килограм;
  • вақт бирлиги - секунд;
  • ток кучи бирлиги - ампердир.
  • Ўлчов хатоликлари
  • Хар қандай ўлчов маълум хатоликларга эга бўлиб бу хатоликларни бахолашда абсолют ва нисбий хатолик тушунчаси қўлланилади. Абсолют хатолик деб ўлчов натижасида олинган катталик Х билан унинг хақиқий қиймати Х0 орасидаги абсолют фарққа айтилади,
  • Х - Х0
  • Бу абсолют хатоликнинг ўлчанаётган катталикка нисбати нисбий хатолик дейилади ва фоизларда ифодаланади.
  • = Х/ Х0
  • Ўлчов қурилмаларига қўйиладиган талаблар.
  • 1. Ўлчаш хатоликларининг камлиги.
  • Одатда электр ўлчов қурилмалари хатолиги бўйича 8 та аниқлик синфига ажратилади, булар: 0,05; 0,1; 0,2; 0,5; 1,0; 1,5; 2,5; 4,0 % миқдорли аниқликлардир.
  • 2. Ўлчов қурилмасидаги энергиянинг исрофи жуда кам бўлиши талаб қилинади.
  • 3. Ўлчов асбобининг тез ишлай олиш қобилияти.
  • 4. Изоляцияларнинг мустахкамлиги ва электр хавфсизлик талаблари

Download 2,4 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish