8 -ma’ruza. İnternet tarmaǵı, shólkemlestiriw principleri (ip táriyipleniwi, tsp/ip steki, xizmetler). Reja

Axborot qidiruv xizmatlari (X 500 va F 500)
X.500 ma’lumotnoma xizmatlari X.500 va F.500 seriyasining halqaro elektr aloqa birlashmasi (XEAB), Xalqaro telekommunikatsiya ittifoqi (XTI) tavsiyanomasiga mos holda ma’lumotnomalarni saqlaydi va jismoniy, yuridek shaxslar, tashkilotlar, korxonalar, xizmatlar, jarayonlar terminallar, jo‘natmalar ro‘yhati manzillari haqida foydalanuvchilar va boshqa TM xizmatlarining amaliy dasturlarini qayta ishlaydi.
X.500 ma’lumotnoma xizmati haqiqiy vaqt rejimida ishlaydi. Har bir foydalanuvchidan kelgan so‘rovlarga ma’lumotnoma javob qaytarib turishi kerak.
X.500 ma’lumotnoma xizmatining asosiy xizmatlariga quyidagilar kiradi:

• 
  ob’ektlar haqida axborotlarni o‘qish;
  
• 
  ayrim filtrlarni qoniqtiruvchi ob’ektlar haqida axborotlarni qidirish.
  

X.500 ma’lumotnoma xizmatining qo‘shimcha xizmatlariga quyidagilar kiradi:

• 
  so‘rovnomaning narhi haqida axborot yetkazish;
  
• 
  aniq bir axborotga kirishni ta’minlash uchun alohida foydalanuvchilarning huquqlarini ro‘yhatga olish;
  
• 
  xabarlarni qayta ishlash xizmatlari uchun joriy qabul qilish manzillari ro‘yhatini yuritish;
  
• 
  ma’lumotnoma axborotlarini modifikatsiyalash.
  

Foydalanuvchilar ma’lumotnomaga kirish uchun maxsus qismlarini olishlari shart emas. Internetga chiqish imkoniyati bo‘lgan shaxsiy kompyuterlardan ma’lumotnomaga kirish mumkin. Ma’lumotnomadan foydalanish uchun foydalanuvchilarga interfeys muhimligini hisobga olib, X.500 tizimini ishlab chiqaruvchi firmalar o‘zlarining dasturiy ta’minotini ma’lumotnomaga WWW-varaqalari orqali bevosita kirish imkoniyatini yaratish bilan amalga oshirishmoqda. Buning natijasida X.400 oldin elektron pochtaning manzil kitobi sifatida ishlatilgan bo‘lsa, endilikda X.500 texnologiyasi asosida yaratilgan ma’lumotnomalardan keng ko‘lamdagi foydalanuvchilar har xil protokol va kirish tarmoqlari orqali foydalanishlari mumkin. Hozirgi kunda X.500 ma’lumotnomalari, X.400 manzil kitoblari va SMTP pochtalari va oddiygina taqsimlangan firma, katalog, kutubxona ma’lumotnomalari sifatida ishlatiluvchi Internet ma’lumotnomalari haqida gapirish mumkin.
Loyihada bir necha amaliy dasturlar ishlab chiqildi. Bular rangli varaqalarning loyihalari:

• 
  odamlar bilan koordinatli bog‘lanish ma’lumotnomalari - Oq varaqalar (White Page);
  
• 
  firmalar bilan koordinatli bog‘lanish ma’lumotnomalari - Sariq varaqalar (Yellow Page);
  
• 
  huquq tashkilotlari bilan koordinatli bog‘lanish ma’lumotnomalari - Havorang varaqalar (Blue Page).