7мавзу. Ташкилотда менежернинг хулқи

7.6. Менежернинг ҳокимияти ва таъсири
Меҳнат жамоасини бошқарувчи раҳбар унга таъсир ўтказади, натижада ходимларнинг феъл-атвори, улар ўртасидаги муносабатлар ўзгаради. Бир кишининг бошқаларга таъсир қилиши воситалари шивирлаб айтадиган илтимосдан тортиб, ишдан бўшатишга дўқ уришгача бўлиши мумкин. Ана шу таъсир аниқ мақсадни кўзловчи, самарали тус олиши учун раҳбар хокимиятни ишга солиши лозим.
Хокимият - бошқа кишиларнинг феъл-атворига таъсир қилиш имкониятидир. Хокимият шахсга, гуруҳига, умуман ташкилотга тегишли бўлиши мумкин. Ташкилий жараён тарзидаги хокимиятнинг таърифи қуйидагиларни назарда тутади:
- хокимият ундан фойдаланувчига имкониятдир, яъни у фойдаланаётган пайтдагина эмас, доимо мавжуд бўлади;
- хокимиятдан фойдаланувчи билан у қўлланиладиган шахс ўртасида ўзаро ҳарамлик бўлади;
- хокимият қўлланиладиган шахсда бирмунчи харакат эркинлиги мавжуд.
Шу муносабат билан хокимиятнинг қуйидаги турларини алоҳида кўрсатиб ўтиш ўринлидир:

• Мажбурлашга асосланган хокимият.
• 2. Мукофотлашга асосланган хокимият.
• 3. Эксперт хокимияти.

4. Ресурсларга эгаликка асосланган хокимият.
5. Ахборотдан хабардорлик ва ундан фойдаланишга асосланган хокимият.
6. Шахснинг харизматик хусусиятларига асосланган намуна .окимияти.
7. Қонуний (ёки анъанавий) хокимият.

Шундай қилиб қўрқитув, мукофот, анъана, харизма, оқилона эътиқод, ишонтириш ва бошқарувда қатнашиш усулларидан раҳбар ижрочининг эҳтиёжлари қондирилишини ваъда қилиш орқали унга таъсир ўтказиш учун фойдаланади. Аммо раҳбар бунда бошқа омилларни ҳам эътиборга олиши лозим. Хокимият бошқаларни ишга ундаш учун етарлича кучга эга бўлиши, ташкилотнинг мақсадига эришишга интилиши керак. Аммо ижрочи ўзи кўзлаган эҳтиёжни юқори баҳолаган тақдирда сарфланган куч-ғайратлари раҳбарнинг умидини албатта оқлашга ишончи комил бўлсагина таъсир шу қадар кучли бўлиб чиқади.