7-tema. Estetika teoriyası Joba

1. Estetikalıq sana – bul qorshaġan álemdi, insannıń kóp qırlı iskerligin, onıń iskerligi ónimlerin, sezimlik aspektten elesletiletuġın hám talġam pikirlerinde, obrazlarda bahalanatuġın iskusstvo shıġarmaların sáwlelendiretuġın sociallıq sana formalarınan biri. Estetikalıq sana - bul bahalaw sanasınıń forması, reallıqtıń sáwleleniwi hám onı estetikalıq ideal kóz-karasınan bahalaw.
Estetikalıq sananıń ózine tán ózgesheligi sonda, insan hám ob`ektiv reallıqtıń óz-ara tásirin individual ráwishte basınan keshiredi, bahalanadı hám oylanıladı. Bul insannıń psixo-fizikalıq hám sociallıq ózgesheliginen kelip shıġadı.
Estetikalıq sana kórkem sananı belgileydi hám óz ishine aladı, bunda kórkem sana iskusstvo qádiriyatların jaratıw procesin de, qabıllaw procesin de ózinde ob`ektivlestiredi.
Estetikalıq sana strukturası:
I. sezimlik-empirikalıq dáreje (estetikalıq baqlaw, qabıllaw, elesletiw).
II. teoriyalıq dáreje (estetikalıq pikirlew, qádiriyatlar, kóz-qaraslar, ideallar).
Teoriyalıq dárejesi reallıqtı sáwlelendiriwdiń racional formasına tiykarlanadı hám estetika túsinikleri hám kategoriyaları tiykarında isleydi.
Teoriyalıq dárejesi tómendegilerdi óz ishine aladı:
a) ġalaba kúndelik sana, onıń tasıwshısı kópshilik adamlar bolıp tabıladı;
b) qánigelestirilgen estetikalıq sana, bonda tasıwshıları: 1) kórkem dóretiwshilik penen shuġıllanatuġın adamlar; 2) iskusstvotanıw hám estetika tarawındaġı qánigeler.
Estetikalıq sananıń ózine tán ózgesheliklerin túsiniw ushın sub`ekt hám ob`ekttiń estetikalıq óz-ara tásiriniń ózgesheliklerin, estetikalıq iskerlik tábiyatı hám estetikalıq múnásibetlerdiń xarakterin anıqlaw kerek.
2. Estetikalıq iskerlik - bul ámeliy-mánawiy iskerliktiń (iskusstvo shıġarmaların jaratıw) hám mánawiy iskerlik (estetikalıq baqlaw, estetikalıq qabıllaw, estetikalıq pikirlew hám basqalar) ózine tán túri.
Estetikalıq iskerliktiń barlıq túrlerine estetikalıq baslama – insanġa joqarı mánawiy zawıq baġıshlaytuġın anaw yaki mınaw formada ámelge asırılatuġın «gózzallıq nızamlarına kóre dóretiwshilik» tán bolıp tabıladı.
Hár qanday iskerlik túrinde sub`ekt, ob`ekt hám iskerliktiń ónimi (nátiyjesi) talap etiledi. Materiallıq iskerlikte «materiallastırıw», yaġnıy insan iskerliginiń predmetke, óndiris ónimine aylanıwı júz beredi.
Estetikalıq iskerlikte reallıqtı ózlestiriw «materiallıqtan shıġarıw» formasında kórinis tabadı, bonda tek ġana predmettiń mazmunı emes, bálkim shaxstıń bahalawshı múnásibeti de esapqa alınadı. Bunnan tısqarı, mánawiy iskerlik nátiyjesi jatlastırılmaydı, bálkim sub`ektke tiyisli bolıp, onıń ruwxıyatı, sanasınıń belgili bir halatı bolıp shıġadı.