7-sinfda tajriba mashg’ulotlarini o’tkazish bo’yicha metodik tavsiya va takliflar

2. Jismni ko’tarishda va uni shu masofaga garizantal ko’chirishda bajarilgan ishni hisoblash
Nazariy qism:
Mexanik ish kuch va shu kuch yo‘nalishida jism bosib o‘tgan yo‘lning ko‘paytmasiga teng
A = F S
Xalqaro birliklar sistemasida ishning birligi – Joul (J). Bu birlik nomi ingliz fizigi Jeyms Joul sharafiga qo‘yilgan.
1 J – bu 1 N kuch ta’sirida jismni 1 m masofaga ko‘chirishda bajarilgan ishga teng.
Ishning maqsadi: Jism vertikal va gorizontal yo‘l bo‘ylab ko‘chirilganda bajarilganishni mustaqil ravishda hisoblash.
Kerakli jihozlar: Laboratoriya tribometri, o‘quv dinamometri, santimetrli
bo‘limlarga ega bo‘lgan o‘lchov tasmasi, 2 dona ikkita ilmoqli 100 g massali yuk, brusok, chizg‘ich.

3-rasm
Ishni bajarish tartibi.

1. Jihozlardan 3-rasmda ko‘rsatilgan qurilmani yig‘ing.
2. Dinamometr yordamida brusok og‘irligini o‘lchang. So‘ngra brusokni yuqoriga tekis harakatlantirib, oldindan tasma yordamida o‘lchangan tribometr chizg‘ichi balandligiga ko‘taring. Bajarilgan ishning kattaligini quyidagi formula bilan hisoblang: A = F_og’ h.
3. Tajribani uch marta takrorlang. Har tajribada brusokka 0,81 N; 1,81 N; 2,81 N yuklar osing va bu bajarilgan ish og‘irlik kuchini yengish uchun sarf bo‘lganini qayd qiling.
4. Topilgan natijalarni jadvalga yozing.
5. Chizg‘ichni stolga qo‘yib, dinamometr yordamida brusokni chizg‘ich bo‘ylab birinchi holdagi masofaga bir tekis ko‘chiring. Bunda hosil bo‘lgan tortishish kuchini dinamometr ko‘rsatishi F_t dan aniqlang.

6. Ishni yana tortishish kuchi va yo‘lga ko‘ra hisoblang: A = F_t S. Diqqatingizni bu ish og‘irlik kuchini emas, balki ishqalanish kuchini yengishda bajarilganligiga qarating. So‘ngra brusokka 0,81 N; 1,81 N; 2,81 N yuklarni osib, tajribani uch marta takrorlang va har safar tortish kuchi bajargan ishni hisoblang. Topilgan natijalarni jadvalga yozing.

Natijalari: F=2N A₁=FS=2N*0,5 m=1 J

№	Fa		Fs	A
1
2
3