7-sinfda tajriba mashg’ulotlarini o’tkazish bo’yicha metodik tavsiya va takliflar

7-sinfda tajriba mashg’ulotlarini o’tkazish bo’yicha metodik tavsiya va takliflar
1. Sirpanish ishqalanish koeffitsiyentini aniqlash.
2. Jismni ko‘tarishda va shu masofaga gorizontal ko‘chirishda bajarilgan ishini hisoblash.
3. Jism kinetik energiyasining uning tezligi va massasiga bog‘liqligini aniqlash.


1. Sirpanish ishqalanish koeffisentini aniqlash
Nazariy qism:
Jismning boshqa jism yuzasi bo‘ylab harakatlanishida paydo bo‘ladigan va harakatga qarshi yo‘nalgan kuch ishqalanish kuchi deb ataladi.
Ishqalanish kuchi hosil bo‘lishining birinchi sababi bir-biriga tegib turadigan jismlar sirtining notekisligidir


Ishqalanish kuchi hosil bo‘lishining ikkinchi sababi – birbiriga tegib turadigan jismlar yuzasidagi molekulalarning o‘zaro ta’sirlashish kuchidir.
Jismlarning bir-biriga ishqalanish hodisalarini uch turga bo‘lish mumkin: tinchlikdagi ishqalanish, sirpanish ishqalanish va dumalanish ishqalanish.
Jismning tinch holatidan harakatga kelish paytidagi ishqalanish kuchi tinchlikdagi ishqalanish kuchi deyiladi.
Sirpanish ishqalanish – bu bir jism yuzasi bo‘ylab boshqa jism sirpanib harakatlanganida vujudga keladigan ishqalanishdir.
Bir jism ikkinchi jism yuzasi bo‘ylab sirpanmasdan dumalasa, bunda hosil bo‘lgan ishqalanish dumalanish ishqalanish deyiladi.




Ishning maqsadi: yog’ch chizg’ich ustida sirpanayotgan taxtachaning
ishqalanish koeffitsiyentini aniqlash yordamida sirpanish ishqalanishga oid bilimlarini mustahkamlash.
Kerakli jihozlar: uzun yog’och chizg’ich, ilgakli taxtacha, dinamometr,
tarozi, tarozi toshlari.




Ishni bajarish tartibi
1. Tarozida taxtachaning massasini o’lchang va jadvalga yozing.
2. P = mg formuladan foydalanib, taxtachaning og’irligini toping.
3. Taxtachaga dinamometrni ilib, uni chizg’ich bo’ylab tekis sirpantiring va dinamometrning ko‘rsatishini Fi(s) sirpanish ishqalanish kuchiga
teng deb olib, uni jadvalga yozing.
4. µ=Fi(s) /mg formuladan foydalanib, sirpanish ishqalanish koeffitsiyentini
hisoblang.
5. Taxtacha ustiga avval 100 g li, so’ngra 200 g li tarozi toshlarini qo’yib, tajribani takrorlang. Ular uchun ham sirpanish ishqalanish kuchini toping. Natijalarni jadvalga yozing.
6. = (μ1 + μ2 + μ3)/3 formuladan foydalanib, sirpanish ishqalanish
koeffitsiyentining o’rtacha qiymatini hisoblang va natijani jadvalga yozing.

№	m, kg	P, N	Fs, N	µ	µ o’rta
1
2
3

1) m= P=mg= Fs=

2) m= P=mg= Fs=

3) m= P=mg= Fs=