7-Мавзу: шахснинг билиш жараёнлари: сезги, диқҚАТ, идрок, хотира, тафаккур, нутқ, хаёл

Проприорецептив сезгилар 
Интрорецептив сезгилар билан бир қаторда бошқа сезги органлари ҳам 
мавжуд. Бу проприорецепторлар тизимидир, улар ҳаракат, мускул 
тўқималари сигналларини қабул қилиш имкониятини беради. 
Бизнинг мускул, бўғин тўқималаримизда сезувчан нерв тўқималари 
мавжуд, улар бизнинг мускулларимиз ҳақидаги маълумотларни беради.
Кўп вақтлар давомида ҳаракатни амалга ошириш учун эфферент ҳаракат 
қўзғатувчиларининг ўзи кифоя қилади, деган фикр мавжуд эди. 
Н.А.Бернштейн умрининг кўп қисмини ҳаракатни ўрганишга бағишлади, 
унинг тадқиқотларида кўрсатишича ҳаракат аппарати мураккаб тузилган, уни 
ҳаракатга келтириш учун эфферент импульснинг ўзи кифоя қилмайди. 
Ихтиѐрий ҳаракатни бошқариш учун проприорецепторлардан келувчи 
афферент сигналларни мустаҳкамлаш керак, бўғимларнинг ҳаракатлари эса 
бевосита шу рецепторларга боғлиқдир. 
Интерорецепторлар 
ички 
гемостазиснинг 
органи 
ҳисобланади, 
проприорецепторлар 
ташқи 
гемостазиснинг 
органи 
ҳисобланади. 
Интерорецепторлар организмдаги моддалар алмашинувини назорат қилади, 
проприорецепторлар ҳаракатларни координация қилади ва координация 
аппаратини назорат қилади. 
Экстереорецептив сезгилар 
Сезгиларнинг учинчи катта синфи кўп даражада тадқиқ қилингандир, 
булар экстереорецепторлар ҳисобланади, улар ташқи дунѐдаги сигналлари 
тизимидир. 

---

6 
Экстереорецепторларнинг классификациясида икки хил тизим мавжуд 
систематик ва генетик. Экстереорецептор сезгиларни шартли равишда икки 
турга ажратиш мумкин. Контакт сезгилар бу сезгилар бевосита алоқага 
киришадиган сезгилардир булар таъм билиш, тери туйиш, ҳид билиш сезгиси 
ҳисобланади, дистант сезгилар: булар кўриш ва эшитиш сезгиси 
ҳисобланади.