7-mavzu. Kichik biznes va tadbirkorliksub’ektlarida ishlab chiqarishxarajatlari va mahsulot tannarxi tahlili

"Em-xashak va ozuqa" moddasida chorva mollarini oziqlantirishda ishlatilgan korxonaning o’zida yetishtirilgan hamda chetdan sotib olingan yem-xashak va boshqa ozuqa turlari qiymati o’z aksini topadi. Bunda ozuqalarni korxona ichida daladan omborga, ombordan mollarga berish joyiga tashish harajatlari, shuningdek, ularni ozuqaga tayyorlash bilan bog’liq harajatlar
ushbu moddada aks etmay tegishli moddalarda (mehhnatga haq to’lash, asosiy vositalarni saqlash, ish va xizmatlar va boshqa) hisobga olinadi.
"Uruglik va ko’chat materiallari" moddasida o’zida ishlab chiqarilgan hamda sotib olingan ekish uchun mo’ljallangan urug’lik va ko’chatlart hisobga olinadi. Bunda korxonaning o’zida yetishtirilgan urug’lik va kuchatlar ularni ishlab chiqarish tannarxida, chetdan sotib olinganlari esa sotib olish bahosida hisobga olinadi. Ushbu urug’lik va ko’chatlarni ekishga tayyorlash (transportga yuklash, tashish, tushirish, ekish va boshqalar) bu moddada aks etmay, tegishli moddalar bo’yicha (mehnatga haq to’lash, asosiy vositalarni saqlash, ish va xizmatlar va boshqa) hisobga olinadi.
"Qayta ishlash uchun xom ashyo" moddasida korxonaning yordamchi tarmoqlarida maxsulotlarni qayta ishlashda ishlatilgan va yaratilayotgan maxsulotning asosini yoki tarkibiy qismlaridan birini tashkil etadigan xom ashyo va materiallar sarfi o’z aksini topadi:
- aralash ozuqa (kombikorma) tayyorlashda - don, don aralashmasi, o’t uni. suyak uni va boshqa mikro va mineral qo’shimchalar qiymati;
- tegirmonda - bug’doy qiymati;
- sabzavot va mevalarni qayta ishlashda - sabzavotlar, mevalar, turli xil qo’shimchalar va konservantlar qiymati;
- qassobxonada - so’yiladigan chorva mollari qiymati;
- sut maxsulotlari tayyorlashda - sut, sut maxsulotlari, shakar, vanilin, achitqi va boshqa qo’shimchalar qiymati.
"Asosiy vositalarni saqpash" moddasida aynan shu ekin yoki chorva mollari turiga taqsimlanadigan, asosiy vositalarning balans qiymatidan kelib chiqib o’rnatilgan me’yorda xisoblanadigan amortizatsiya ajratmalarihisobga olinadi.
Usimlikchilik tarmog’ida ishlatiladigan asosiy vositalarni saqlash xarajatlari aloxida ekin turlari maxsulotlari va tugallanmagan ishlab chiqarish turlari tannarxiga quydagi tartibda qo’shiladi:
• tor ixtisoslashuvdagi asosiy vositalarniki (masalan, sholi o’ruvchi kombaynlar va paxta terish mashinalari) - bevosita shu ekin maxsulotlari tannarxiga;
• traktorlarniki - ular tomonidan ekin turlari bo’yicha ishlov hajmiga (shartli etalon gektarda) mutanosib ravishda;
• tuproqqa ishlov beruvchi mashinalarniki - ekin turlari bo’yicha ekilgan maydon xajmiga mutanosib ravishda;
• ekish agregatlariniki - ekin turlari bo’yicha ekilgan maydon xajmiga mutanosib ravishda;
• xosilni o’rib - yig’uvchi kombaynlarniki - ekin turlari bo’yicha ishlov berilgan maydon xajmiga mutanosib ravishda;
• mineral o’g’it soluvchi mashinalarniki - ekinlarga solingan o’g’itlarning fizik xajmiga mutanosib ravishda;
• bir necha turdagi chorva mollari joylashtirgan binolarniki - har bir chorva moli turining binoda egallagan joyi hajmiga (metr kvadratda) mutanosib ravishda;
• bir turdagi chorva mollari joylashlashtirgan binolarniki - to’g’ridan -to’g’ri shu chorva mollari tannarxiga olib boriladi;
• maxsulotlarni saqlash omborlariniki - xar bir maxsulot turining omborda egallagan maydoni xhajmiga mutanosib ravishda.