7-mavzu. Kichik biznes va tadbirkorliksub’ektlarida ishlab chiqarishxarajatlari va mahsulot tannarxi tahlili

Mahsulot tannarxini hisoblash ketma-ketligi

Tannarxni hisoblash ob’ektlari aniqlanadi

Mahsulot turlari bo’yicha ishlab chiqarish hajmi hisoblab chiqiladi

Asosiy vositlarni saqlash harajatlari tegishli ob’ektlar bo’yicha taqsimlanadi

Ishlab chiqarishga xizmat ko’rsatuvchi bo’linmalar mahsuloti (ishi, xizmati) tannarxi aniqlanadi

Sug’orish va yerni quritish xarajatlari taqsimlanadi

Hisobga olish ob’ektlari bo’yicha jami ishlab chiqarish harajatlari aniqlanadi

O’simlikchilik mahsulotlari tannarxi hisoblanadi

CHorvachilik mahsulotlari tannarxi hisoblanadi

CHorvamollari tirik vazni va uni o’sishi tannarxi hisoblanadi

Qishloq xo’jaligi mahsulotlarini qayta ishlovchi yordamchi ishlab chiqarish mahsulotlari tannarxi hisoblanadi

8.2.3-rasm.

Har bir korxona uchun mahsulot tannarxini pasaytirish imkoniyatlarini izlab topish iqtisodiy samaradorlik nuqtai - nazaridan muhim hisoblanadi. CHunki, mahsulot tannarxi qanchalik arzon bo’lsa, shunchalik korxona oladigan foyda miqdori oshib boradi.

Keyingi yillarda ishlab chiqarish jarayonida iste’mol qilinadigan resurslar hamda xizmat ko’rsatish korxonalari ish va hizmatlari narxlarining tez suratlar bilan oshib borganligi mahsulotlar tannarxining ham qimmatlashib ketishiga sabab bo’lmoqda. Bu vaziyat aksariyat hollarda kichik tadbirkorlik korxonalari yetishtirayotgan maxsulotlarni zarar bilan sotishiga sabab bo’ladi. SHuning uchun, kuchli raqobatga asoslangan munosabatlari sharoitida kichik tadbirkorlik korxonalari oldida maxsulot tannarxini har tomonlama pasaytirish yo’llarini izlab topish vazifasi turadi.
Mahsulot tannarxini pasaytirish yo’llari quyidagilardan iborat bo’lishi mumkin:
- ishlab chiqarishga yuqori unumli, ishonchli va arzon ishlab chiqarish vositalarini joriy etish;
- asosiy aylanma fondlardan oqilona va samarali foydalanish;
- ishlab chiqarishning material sig’imini kamaytirish va tejamkorlikka erishish;
- mashina va texnikalarning kunlik va yillik ish unumini ko’tarish;
- resurslarni tejovchi va chiqitsiz texnologiyalardan keng foydalanish;
- ishlab chiqarish vamehnatni tashkil etishning ilg’or shakllaridan foydalanish;
- mehnat unumdorligini oshirish;
- mahsulotlar sifatini oshirish va nobudgarchilik, yo’qotishlarga yo’l qo’ymaslik;
- qishloq xo’jaligida ekinlar hosildorligi va chorva mollari maxsuldorligin oshirish va boshqalar.