7-Мавзу. Ишлаб чиқариш назарияси режа: Ишлаб чиқариш ва ишлаб чиқариш функсияси

Қ = А * ф(ХК,ХЛ) = Х^К * А * ф(К, Л).
Охирги муносабат ишлаб чиқариш омиллари сарфи Х баробар ошганда ишлаб чиқариш ҳажми Х^К баробар ошишини билдиради.
Агар, К > л бўлса, ишлаб чиқариш мусбат масштаб самарасига эга, яъни ишлаб чиқариш ўсиш суръати омиллар сарфи суъратидан юқори.
Агар, К < л бўлса, ишлаб чиқариш манфий масштаб самарасига эга.
Агар К = л бўлса, масштаб самараси ўзгармас, ишлаб чиқаришнинг ўсиш суръати омиллар сарфи суръатига тенг.
Мисол. Ишлаб чиқариш функсияси қуйидагича берилган бўлсин:
Қ(Л, К) = 2 • Л^0,7 • К^0,8.
Ушбу функтсия мусбат, манфий ёки ўзгармас масштаб самарасига эга эканлиги аниқлансин.
Ишлаб чиқариш масштабини А (А > 1) баробар оширсак.
Қ(АК, АЛ) = 2(АЛ)⁰ъ⁷ • (АК)^0,8 = А¹ъ⁵ • 2Л⁰ъ⁷ • К⁰ъ⁸.
Демак, ишлаб чиқариш функсияси мусбат самарага эга (К = 1,5 > 1), яъни омиллар сарфи суръати А бўлганда, ишлаб чиқариш ҳажмининг ўсиш суръати А¹ъ⁵ га тенг бўлади.
Қисқа хулосалар
Ишлаб чиқариш - корхоналарининг асосий фаолияти тури бўлиб, бу жараён чекланган ресурслардан фойдаланган ҳолда амалга оширилади. Ишлаб чиқариладиган маҳсулот миқдори, ушбу товарларни ишлаб чиқариш учун сарфланадиган ресурслар ҳажмидан ва ишлаб чиқаришда фойдаланилаётган технологиянинг ҳолати ва даражасига боғлиқ. Сарфланадиган ишлаб чиқариш омиллари миқдори билан, ушбу омиллардан фойдаланган ҳолда максимал ишлаб чиқариладиган маҳсулот миқдори ўртасидаги боғлиқликни ишлаб чиқариш функсияси орқали ифодалаш мумкин.
Изокванта - бу бир хил ҳажмдаги маҳсулотни ишлаб чиқаришни таъминлайдиган ишлаб чиқариш омиллари сарфлари комбинатсияларини ифодаловчи эгри чизиқдир.
Омиллар маҳсулдорлигини камайиш қонуни шуни кўрсатадики, бирор бир ишлаб чиқариш омилидан фойдаланиш ошиб борганда (бошқа омиллардан фойдаланиш ўзгармаганда), шундай бир нуқтага эришиладики, ушбу нуқтадан бошлаб қўшимча ишлатилган омил ишлаб чиқариш ҳажмини камайтиради. Омил маҳсулдорлигининг камайиш қонуни чекли маҳсулотнинг камайишини ифодалайди.
Изоквантанинг маълум нуқтасидаги бурчак коеффитсиенти бир ишлаб чиқариш омили билан (бу ерда капитал) бошқа бир омилни (меҳнатни) техник алмаштириш қандай бўлаётганлигини кўрсатиб беради. Шунинг учун ҳам ушбу бурчак коеффитсиентининг абсолют қиймати чекли технологик алмаштириш нормаси деб юритилади.
Назорат ва муҳокама учун саволлар
1.Ишлаб чиқариш омилларига нималар киради?
2.Ишлаб чиқариш функсияси нимани ифодалайди?
3.Изокванта ёрдамида нималарни таҳлил қилиш мумкин?
4.Чекли технологик алмаштириш нормасининг мазмуни нимадан иборат?
5.Изокоста нимани ифодалайди?
6.Изокостанинг ётиқлик бурчак коеффитсенти нимани ифодалайди?
7.Фирманинг умумий харажатлари чекланганда максимал маҳсулот ишлаб чиқариш масаласининг қўйилиши ва унинг эчими қандай амалга оширилади?
8.Чекли ва ўртача маҳсулотни ҳисоблаш усулини кўрсатинг?
9.Изокоста чизиғнинг параллел силжиши сабаблари нимада?
10.Масштаб самараси нимани ифодалайди?