7-mavzu: individual psixologik xususiyatlar: qobiliyat reja

V.P.Yagunkovaning
ma`lumotlari bo`yicha idrok qilishning aniqligi va 
xotirasi bilan, yangi original obraz va syujetlar tuzishdagi tafakkur kuchi va tasavvur bilan, ijodiy 
vaziyatning yengilgina yuzaga kelishi bilan, so`z boyligi va til sezgisi bilan farqlanadilar. Ba`zi 
birlarida voqelikka mulohazali, mantiqiy munosabatda bo`lish ustun tursa, boshqalarida obrazli 
emosional munosabat ustundir, uchinchilarida esa bularning har ikkisi ham mujassamdir. 
V.P.Yagunkova sinaluvchilarning adabiy qobiliyatini tashxis qilishda quyidagi ko`rsatkichlarni 
mezon tariqasida oladi, chunonchi a) idrok etish va xotiraning aniqligi; b) emosional ta`sirchanlik; 
v) tasavvurning kuchi va jonli tilni his qilish kabilar. 
S.P Kudryavseva
tadqiqotida ilk o`spirinning adabiy qobiliyati ikki tipga ajratiladi, ya`ni 
adabiy-tanqidiy tip va badiiy-ijodiy. Birinchi tipda badiiy asarlarni tushunchalar asosida 
tahlil?ilishning o`sganligiga e`tibor qilinadi. Ikkinchi tipda adabiy asarlarni o`qish vaqtida va 
adabiy mavzuga bayon yozishda hayajonlanish, ijodiy yondashishga ahamiyat qaratiladi. 
V.A.Kruteskiy
matematik qobiliyat tuzilishiga quyidagilarni kiritadi:
1) Qobiliyatda bolalarning matematik materialni qabul qilish borasidagi qobiliyatiga 
matematik ob`ektlar, munosabat va amallarni shakl holiga keltirib idrok qilish matematik 
materialga o`ziga xos "yig`ma" analitik-sintetik ishlov berish qobiliyati qayd qilish lozim 
2) Qobiliyatli o`quvchilarning fikrlashi quyidagilar bilan: a) miqdoriy va fazoviy 
munosabatlar, sonlar va belgilar simvolikasi sohalarida mantiqiy fikrlash qobiliyati; b) matematik 
materialni tez va keng umumlashtira olish; v) matematik mulohazalar jarayonida qisqacha aqliy 
xulosalar yordamida fikrlashga moyillik; g) fikrlash jarayonlarining nihoyatda moslashuvchan va 
harakatchanligi; d) yechishda ravshanlik, soddalik, rasionallik va ixchamlikka intilish
3) Matematik axborotni xotirada saqlash va hokazo.
Matematik qobiliyatning borligini tahmin qilishga asos bo`ladigan tashqi alomatlarni 
belgilash mumkin. Muallif tahminicha bular quyidagilardir: 
1) o`quvchining matematikaga oid ochiq-oydin qiziqishini namoyish qilishi, hech kim 
majbur qilmasdan, o`zining bo`sh vaqtini sarflab, matematika bilan bajonidil shug`ullanishga 
moyillik; 
2) muayyan matematik ko`nikma va malakalarni odatdagidan kichikroq yoshda o`zlashtirish 
qobiliyati; 
3) matematikani o`zlashtirish sohasida tez siljib borish; 
4) matematik taraqqiyot va yutuqlarning yuqori darajasi. 
Mamlakatimiz psixologi