7-mavzu: individual psixologik xususiyatlar: qobiliyat reja

Gelvesiy
o`z vaqtida tarbiya yordamida geniyni yaratsa 
bo`ladi, degan edi. Rus olimi 
A.N. Leont
`
ev
ham o`zining funksional organlar nazariyasi bilan bu 
nazariyaga 
A.Uxtomskiy
asos solgan bo`lib, shunga o`xshash konsepsiyani yoqlaydi. 
Masalan, tabiiy qobiliyatni muhitga bog`liq deb hisoblaydi. Modomiki, ishchilarning 
bolalari ulg`ayadigan og`ir ijtimoiy muhitdagi kishilarning madaniy va intellektual rivojlanish 
darajasi past ekan. Mutlaqo tabiiyki, bu bolalar ham o`z ota-onalarining rivojlanishi darajasidan 
o`tib keta olmaydilar deydi u. 
Ko`zga ko`ringan rus psixologi 
S.L.Rubinshteyn, A.N.Leontevning
konsepsiyasiga 
norozilik bildirdi. Uning fikricha tug`ma iste`dod nishonalari bu reallikdir, uni rivojlantirish lozim.
Hayotiy kuzatishlar va maxsus tekshirishlar qobiliyatning tabiiy zaminini inkor qilib 
bo`lmasligini ko`rsatadi. Bir qator maxsus faoliyatlar borki, ular uchun tabiiy zamin xususan 
muhim ahamiyatga ega. 
Shuning uchun zehn nishonalari bo`lgan kishi noqulay sharoitda ham zehn nishonalari 
bo`lmagan, lekin qulay hayotiy sharoitdagi kishiga nisbatan yuksak qobiliyat ko`rsata oladi. Va 
aksincha, masalan, bir oilada va bir maktabda rivojlanayotgan aka-ukalar yoki opa-singillar yaxshi 
yoki yomonligidan qat`iy nazar, bir xil ijtimoiy sharoitda bo`lganlarida ularning qobiliyati va 
rivojlanishi paytida ba`zan keskin farqlar kuzatiladi.
Qobiliyatning uchinchi konsepsiyasining tarafdorlari ancha to`g`ri pozisiyada turadilar. 
Ya`ni qobiliyat qulay ijtimoiy sharoit mavjud bo`lganda faoliyat jarayonida shakllanadi. Bu oxirgi 
konsepsiyada hayot o`zining butun xilma xilligi bilan aks ettiriladi va maxsus tadqiqotlar bilan 
tasdiqlanadi.
Shubhasiz, qobiliyat miya tuzilishining qandaydir tug`ma anatomik xususiyatlari bilan, 
birinchi navbatda miya mikrostrukturasi xususiyatlari bilan bog`liqdir. Bu xususiyatlar in`ikos 
jarayonining xususiyatiga va shaxsning xatti-harakatiga ta`sir qiladi. 
Bolada juda erta seziladigan psixologik xususiyatlar zehn yoki dastlabki tabiiy 
xususiyatlardir. Shuni aytib o`tish lozimki,