7-Маъруза. Мускул тўқимаси – (Muscle tissue). Миология-мускуллар ҳақидаги фан. Нерв тўқимаси –

Юрак мускул тўқимаси.
Микроскопик тузилишига кўра кўндаланг йўлли мускулга ўхшайди. Масалан: унинг миофибрилларида анизатроп ва изотроп дисклар мавжуд, уларнинг ўртасида мезофрагма ва телофрагма чизиқлар ўтган.
Юрак мускули силлиқ мускулларга ўхшаб ритмик равишда қисқариб чарчамайдиган хусусиятга эга. Юракнинг ишлаши кишини ўзига боғлиқ эмас. Бош мия орқали муттасил бошқариб турилади.
Электрон микроскопда, юрак мускули толачалардан эмас, балки занжирсимон шаклда бир-бирига бирикиб кетган, узун мускул ҳужайраларидан таркиб топганлиги аниқланди.
Миофибриллар ингичка ва йўғон протофибриллардан ташкил топган. Миофибриллар орасида митохондриялар нисбатан кўп учрайди. Бу демак мускул тўқимасида оксидланиш жараёни нихоятда тез боради ва юракнинг фаолиятини таъминлаб туради.
Юракнинг мускул ҳужайралари ҳам кўпайиш хусусиятига эга. Умуртқасиз ҳайвонлар организмида ҳам ҳар хил мускуллар бўлади. Улар бажарадиган вазифалари, микроскопик тузилиши ва қаерда жойланишига қараб ўзаро фарқланишади.
Уларнинг ҳам ҳужайралари таркибида митохондриялар, гольжи комплекси, эндоплазматик тўр, ядро, киритмалар-гликоген ва ҳужайра қисқаришини таъминловчи элементлардан - миофибриллар мавжуд. Уларнинг йўғонлиги 50-200 а градус (айримлари 1000 а градус).
Умуртқасиз ҳайвонларнинг мускул тўқимаси 3 хил: силлиқ, кўндаланг йўлли, оралиқ, (иккиёқлама) мускул тўқимасидан иборат.
Силлиқ мускул тўқимаси ковакичлилар, тароқлилар, турбелляриялар, моллюскалар ва нинатанлиларда турли хил кўринишда бўлади. Эволюцияда улар қадимий эпителиал мускул ҳужайраларидан ривожланган.
Кўндаланг йўл-йўл мускул тўқимаси умуртқасиз ҳайвонларда, толалари бир-бири билан чегарасини аниқлаб бўлмайдиган даражада ҳар томонлама ёпишган ҳолда учрайди. Бундай тузилишга симпласт тузилиш дейилади (сима-бирга, пласт-ёпишган).
Жумладан: бўғимоёқлиларнинг кўпгина ҳаракатланиш мускуллари ана шундан таркиб топган. Медузаларда (соябони) чувалчанглар, моллюскаларда ҳам учрайди.