7-маъруза Мавзу: Шаҳар кўчалари ва йўлларини қуриш ва ишлатиш асослари

7.10-расм. Грунтни зичлаш шакллари:  а-ҳалқасимон шаклдаги; b-олди-орқага ҳаракат қилиб зичлаш; 1-8- зичлаш тартиби.

• Тахминан пневмағилдиракли енгил катоклар (массаси 15т) учун зичлаштирилаётган қатламни қалинлиги 0,20-0,25 м; оғир катокларда (массаси 25 т) 0,30-0,40 м қабул қилинади. Қатлам қалинлиги ва ўтиш сони дастлабки зичлаштириш билан аниқланади. Грунтни зичлашиши бир ҳил бўлишига етиш учун катокнинг хамма ғилдиракларини шинасида босим бир ҳил бўлиши керак.
• Энг текис зичликни секционнли катоклар таъминлайди. Зичлаштириш четдан ўртага қараб кетма-кетликда олиб борилади. Баландлиги 1,5 м дан катта бўлган кўтармаларни зичлаштиришда юқори қатламда бир издан биринчи ва иккинчи ўтишлар аввал кўтарма қошидан 2 м масофада бажарилади, кейин, кўтарма қошига қараб 1/3 катокни эни бўйича сурилиб, кўтармани чети зичлаштирилади. Ундан сўнг четдан ўртага қараб айлана ўтиш билан зичлаштириш давом эттирилади.

Катокни иш унумдорлиги:

• , м3/соат; (3.6)
• бу ерда: - зичланадиган қатлам кенглиги, м; - олдинги изни қоплаш кенглиги, м; - ўтиш узунлиги, м; - зичланаётган қатлам қалинлиги, м; Кзу - захира зичлаш коэффициенти, Кв - вақтдан фойдаланиш коэффициенти, Кт - технологик коэффициент, - ишчи тезлик, км/соат; - ён тасмага ўтиш вақти, соат; - бир издан ўтишлар сони, марта;
•  

7.11-расм. Йўл пойини зичлашда замонавий катокларнинг умумий кўриниши.а-қовурғали катоклар билан зичлаштириш; б-текис юзали каток

Қовурғали катоклар билан зичлаштириш.

• Бундай зичлаштириш богланган грунтлар учун самарали ҳисобланади. Зичлаштиришни аввалида, грунт ҳали юмшоқ бўлганида, қовурғалар унга тўлиқ киради ва грунт юзасига катокни валецидан тушувчи босим таъсир қилади. Бўш грунтни мустаҳкамлик чегарасидан қовурғада ҳосил бўлган босим бир неча барабор бўлгани учун унга қовурғани ботиши осон кечади. Бундай ботишда ҳар бир қовурғани остида зичлаштирилган ядро ҳосил бўлади. У қовурға билан пастга аввал зичлаштирилган амалда деформация юз бермайдиган асосли қатламга чанг кириб боради.

• Валецни юзасида кўп сонли қовурғалар жойлашган бўлиб, биринчи ўтиш сонидан сўнг кўплаб ядро қолади, улар шахмат тартибида бир-бирига яқин жойлашган бўлади. Ядролар орасидаги грунтни ҳажми грунт зарраларининг агрегатларини қовурға остидан атрофга пластик оқиши натижасида бирқанча зичлашади. Кейинги ўтишларида, режада қовурға билан грунтни тутушган жойи тасодифий бўлгани учун улар орасидаги ядроларни ўртаси зичлаша боради, аввал зичлашган грунт қатлами янада ҳам зичлашади. Бу грунтга қовурғани киришини камайиштга олиб келади. Аммо қовурға билан грунтни туташган жойида, зичлаштиришни оҳирида, грунт зичлашган бўлса ҳам қовурға қандайдир чуқурликка киради, лекин грунт юзаси бўш қолиши мумкин. Бу бўш қатлам қисми кейин кейинги қатлам тўкилганда остики қатлам сифатида зичлаштирилади.