7-Maruza. Mavzu: Orqa miya fiziologiyasi Reja

Muskul to’qimasi o’z ichida 2ga bo’linadi.
Silliq tolali. Ko’ndalang yo’lli.Silliq tolali muskul to’qimasi to’qimalar aro qismning ko’p joyini tashkil etadi. Masalan:ichki organlarning ichki devorini hosil qiladi( oshqozon ichak,siydik ajratish sistemasi,jinsiy organlar,qon tomir sistemasi). Silliq tolali muskulni avtonom nerv sistemasi ya’ni vegetative nerv sistemasi boshqaradi. Lekin ko’p organlar miyogen stimulatsiya orqali ham boshqariladi.bu passiv jarayon hisoblanadi. Silliq tolali muskul tuzilishi urchuqsimondir,uzunligi 25millimikron keladi. Uning markazida ingichka devor bila ajratilgan yadro joylashgan. (fig 3.11a). homiladorlik davrining so’ngida tug’ruq jarayonlarini osonlashtirish vaqtida bu tolalar 0.5 mm uzayishi mumkin. 1mm=1000milimikron. Miofibrillalar sitoplazmasi hamma jarayonlarni boshqarib tartibga solidi.
Ko’ndalang – targ’il muskullar va ularning xossalari. Odam va umrtqali hayvonlarning ko’ngdalang-targ’il muskullari uchta asosiy xossaga ega. 1) qo’zg’aluvchanlik ya’ni membrananing ionlar uchun o’tkazuvchanligini o’zgartirib, ta’sirotga nisbatan harakat potensiali bilan javob berishi qobiliyati: 2) o’tkazuvchanlik ya’ni harakat potensialini tola bo’ylab tarqatish qobiliyati; 3) qisqaruvchanlik ya’ni qo’zg’alish natijasida kaltalanish yoki o’z tarangligini o’zgartirish qobiliyati.
Muskul xossalarini o’rganishda sovuqqonli hayvonlarning nerv-muskul preparatidan laboratoriya sharoitida foydalanib tekshiriladi.
Muskul qo’zg’aluvchanligi va o’tkazuvchanligi. Muskul tolasi membranasida tinchlik potensiali hosil bo’lishida va harakat potensiali rivojlanishida nerv tolasi membranasiga nisbatan deyarli farq yo’q. Faqat muskul tolalarining qo’zg’aluvchanligi ancha past. Bu muskul tolasi membranasi tinchlik potensialining miqdori nerv tolasidan ko’proq bo’lishiga bog’liq. CHunonchi, nerv tolasi membranasida – 70 mv, muskul tolasi membranasida -90 mv. Biroq ikkala membrananing depolyarizasiyalanish kritik darajasi bir xil – 50 mv. Demak nerv tolasini qo’zg’atish uchun uning membranasini 20 mv ga depolyarizasiyalash kifoya bo’lsa, muskul tolasida harakat potensialini paydo qilish uchun uning membranasini – 40 mv ga depolyarizasiyalash zarur. SHuning uchun muskul tolasini qo’zg’atadigan elektr tokining bo’sag’a kuchi nerv tolasini qo’zg’ata oladigan bo’sag’adan ancha ko’p.
Muskul tolalarida harakt potensialining amplitudasi 120-130 mv ga tashkil qiladi. Uning davomi 1 ms dan 2-3 ms (muskullarning xiliga qarab) davom etishi mumkin.