7-Amaliy mashg’ulot milliy va jahon telekommunikatsiya tarmoqlarini qurish tamoyillarini o‘rganish

Milliy telekommunikatsiya tarmog‘ining qurilish uslubi. 
Milliy 
telekommunikatsiya tarmog‘i deganda bitta davlat ichidagi abonentlarga xalqaro 
tarmoqqa chiqishi xuquqini beruvchi va hudud tarmoqlarini bir –biri bilan 
bog‘lovchi tarmoq tushuniladi. Milliy tarmoq bir necha hudud tarmoqlarini o‘z 
ichiga oladi. Hudud tarmoqlar soni davlatning territorial to‘zilishi, mintaqa soniga, 
ularda abonentlar zichligiga, ularni o‘lchamlariga bog‘liq bo‘ladi. 
Milliy telekommunikatsiya tarmog‘ini qurish uchun davlat territoriyasi 
hududlarga (zonalarga) ajratiladi. Bu ajratishda yuqorida aytilgan talablar hisobga 
olinadi. Hudud soniga qarab hudud kodidan raqamlar soni aniqlanadi. Hudud kodi 
AVS yoki VS, S bo‘lishi mumkin. 
Davlat tarmog‘idagi liniyalarni samarali ishlatish uchun har bir hududga 
ulangan liniyalarni yirik bog‘lamga yig‘ib chiqariladi. Shuning uchun har bir 
hududda avtomatik kommunikatsiya tugunlari (AKT) tashkil qilinadi. Bu 
kommutatsiya tugunlarini vazifasi har xil hududlarni bir-biri bilan bog‘lash. Ularni 
ikki sinfi mavjud: AKT-1, AKT-2. AKT-2 pastki bosqich bo‘lib, u bir necha 
hududlarni bog‘lashi mumkin. AKT -1 esa yuqori bosqich bo‘lib, bir necha 
mintaqalarni (regionlarni) bog‘lashi mumkin. AKT -1 bir-biri bilan “har biri- har 
biri bilan” uslubda bog‘lanadi. AKT -2 esa faqat o‘z AKT -1 orqali. Bundan 
tashqari har bir ma’muriy markazda (viloyat va x.k.) avtomatik shaharlararo, 
xalqaro, ichki xududiy tarmoqqa chiqishini ta’minlaydi. Misol tariqasida sobiq 
sovet ittifoqini tarmog‘ini ko‘rib chiqamiz. Uning territoriyasi respublikalarni 
hisobga olinib, tranzit territoriyaga ajratilgan va har bir tranzit territoriyaga bitta 
AKT-1 o‘rnatilgan. Demak, AKT -1 soni 15 ta . Har bir tranzit territoriyada ya’ni 
respublika ichida bir yoki bir necha AKt -2 o‘rnatilgan. 

---

Har bir viloyat markazi va katta shaharlarga ShATS o‘rnatilgan. Shunda 
hosil qilingan mintaqalar soni 172 teng bo‘lgan. Shuning uchun mintaqa kodi AVS 
olingan. AKT -1, AKT-2, ShATS bir-biri bilan ulanish uslubi. 10.4-rasmda 
keltirilgan. 
АКТ I
АКТ I
АКТ I
АКТ I
АКТ II
АКТ II
АКТ II
ШАТС
Махалллий
тармок
МИнтака Б
Минтака А
ШАТС
махаллий
тармок
АКТ II
АКТ I
Бошка АКТ-I
Бошка АКТ-I
АКТ I
АКТ I
АКТ II
Охирги танлаш
йули
Айланиб
утиш йули
Тугри йул
7.4-rasm.
Aloqani tashkil qilish sxemasi 
Xohlagan ikkita ShATS orasidagi AKT soni 4 dan oshishi mumkin emas. 
Agar shaharlar bir-biriga yaqin joylashgan bo‘lsa va ular orasidagi abonentlar 
muloqoti katta bo‘lsa, bu ShATS bir-biri bilan to‘g‘ri bog‘lanishi mumkin. 
Har bir ulanishga to‘g‘ri ulanish yo‘li va oxirgi tanlash yo‘li ko‘zda tutiladi. 
Oxirgi tanlangan yo‘l albatta bo‘ladi, lekin qolgan yo‘llar texnik-iqtisodiy samara 
bergandagina quriladi. 
Ulash yo‘li tanlash ulash yo‘lining uzunligi oshishi tartibda bajariladi: 
– To‘g‘ri yo‘l (eng qisqa) ShATS larni to‘g‘ri ulash; 
– Aylanib o‘tish yo‘llari; 
– ShATS -1 boshqa mintaqali AKT-2 , ShATS-2. 
– ShATS-1 o‘z mintaqasi AKT-2, ShATS-2. 
– ShATS-1 o‘z mintaqasi AKT-1, ShATS-2 va hokazo oxirgi tanlash yo‘li. 
ShATS-1, AKT-II, AKT-I, AKT-I, AKT-II, ShATS-2. 
Bunda AL nomeratsiyasi 8- AVS – ab x xxxx AVS – xudud (zona) kodi 
M:Moskva -095, Toshkent 371 va h.k.