7- mavzu: Heliseralilar kenja tipi harakteristikasi va klassifikatsiyasi

7- MAVZU:


Heliseralilar kenja tipi harakteristikasi va klassifikatsiyasi.
O’rgimchaksimonlarning vakillarining qishloq ho’jaligidagi: Kanalar va o’rgimchak kanalarning turli hil kasalliklarning tarqalishi.


Reja:
1. Xelitseralilar kenja tipining asosiy belgilari
2. O`rgimchaksimonlar sinfi
3. O`rgimchaksimonlar sinfining klassifikatsiyasi
4. Butli o`rgimchakning tuzilishi
5. Butli o`rgimchakning ko`payishi va rivojlanishi


Tayanch so`z va iboralar:

Xelitseralilar, antenulla, pedipalpa, akron, paleozoy, traxeya, omar, diaptomus, komissura, bentoz, nauplius lichinkalar, mozaik, fasetkali, metatnefridiy, nidamental bezlar, mantiya, ktenidiy, lakunlar, sinuslar, veliger.

Xelitseralilarning tanasi boshko`krak va qorindan iborat. Boshko`krak yettitabosh va ko`krak bo`g`imlarining qo`shilishidan hosil bo`lgan. Unda 6 juft, ba`zan 7 juft bir shoxli oyoqlar joylashgan. Qorin bo`limida oyoqlari o`zgarib ketgan yoki butunlay rivojlanmagan. Ayrim vakillarining qorni oldingi va keyingi bo`limlarga bo`lingan bo`ladi. Antennuia va bosh bo`lagi(akron)ning yo`qligi bilan xelitseralilar boshqa bo`g`imoyoqlilardan farq qiladi. Boshko`krakning birinchi juft oyoqlari oziqni maydalash va ezish vazifasini bajaradigan xelitseraga, ikkinchi jufti esasezish va ba`zan tutish vazifasini bajaradigan pedipalpaga aylangan. Odatda pedipalpasi boshqa yurish oyog`lariga juda o`xshab ketadi.

Xelitseralilar 70000 dan ortiq bo`g`imoyoqlilarni o`z ichiga oladi. Ko`pchilik vakillari qumqlikda hayot kechiradi. Bu kenja tipga qilichdum- lilar, qisqichbaqachayonlar, ya`ni gigant qalqondorlar va o`rgimchaksimonlar sinfi kiradi.
О`rgimchaksimonlar quruqlikda yashaydigan juda xilma-xil tuzilgan bo`g`imoyoqlilarni o`z ichiga oladi. O`rgimchaksimonlarning bosh qismi­da mo`ylovlari bo`lmaydi; faqat oddiy ko`zlari rivojlangan. Boshko`krak bo`limida olti juft o`simtalari bo`lib, ulardan ikki jufti xelitsera va pedipalpalar ovqat hazm qilishda ishtirok etadi; qolgan to`rt jufti esa yurish oyoqlari hisoblanadi. O`rgimchaksimonlar o`pka yoki traxeyalar yorda-mida nafas oladi; ayirish organlari koksal bezlari bilan bir qatorda qorin bo`shlig`idajoylashgan malpigi naychalaridan iborat.