7- mavzu: Heliseralilar kenja tipi harakteristikasi va klassifikatsiyasi

Ovqat hazm qilish sistemasi. O`rgimchaksimonlarning xelitsera va pedipalpasining asosiy bo`g`imi og`iz organlari vazifasini bajaradi. Ichiagining oldingi halqum bo`limi muskulli so`mvchi keng oshqozonni hosil qiladi. Oshqozon suyuq oziqni so`rib olish uchun xizmat qila­di. Oldingi ichakka bir juft so`lak bezlari yo`li ochiladi. Bu bezlar va jigar su^uqligi oqsil moddalarni parchalash xususiyatiga ega. O`rgimchaksimonlar tutgan o`ljasini o`ldirib, uning tanasiga so`lak bezi suyuqligini to`kadi. Suyuqlik ta`sirida o`ljasining ichki to`qimalari parcha- lariib, suyuq holga keladi. Shundan so`ng ular suyuq oziqni so`rib oladi. Shunday qilib, o`rgimchaklaming ozig`i ichakdan tashqarida hazm bo`ladi. O`rta ichakning oldingi qismi uzun yon o`simtalarni hosil qiladi. Bu o`simtalar ichak hajmini va uning so`rish yuzasini kengaytiradi. Ichak bo`shlig`iga bir juft hazm qilish bezi - jigar yo`li ochiladi
Ayirish sistemasi bir juft shoxlangan - malpigi naychalaridan ibo­rat. Naychalaming yo`li ichak bo`shlig`iga, uning o`rta va orqa bo`limi chegarasida ochiladi. Malpigi naychalarining tuzilishi hasharotl arnikiga o`xshash bo`lsa-da, ektodermadan kelib chiqqanligi bilan ulardan farq qiladi. O`rgimchaksimonlarning ayirish mahsuloti zarrachalar shaklidagi guanin moddasidan iborat. Shunday qilib, o`rgimchaksimonlar ham hasharodar singari moddalar almashinuv mahsulotlarini quruqi kristall zarrachalar shaklida ajraub, namlikni tejab sarflaydi. Ularning bu xusus- iyati quruqlikda yashash uchun muhim ahamiyatga ega.
Nafas olish organlari o`pka va traxeyalardan iborat. Ayrim o`rgimchaksimonlar o`pka (chayonlar, qiloyoqlilar, ayrim sodda o`rgimchaklar), boshqalari traxeyalar (solpugalar, soxta chayonlar, pichano`rarlar va ayrim kanalar) orqali nafas oladi. Ко `pchilik o`rgimchaksimonlarda bu ikkala nafas olish organlari ham uchraydi. O`pka tana bo`shlig`ining qorin bo`limida joylashgan xaltachalardan va tana sirtidagi nafas olish teshikchalaridan iborat. Xaltachalar bo`shlig `ida juda ko`p bir-biriga parallel joylashgan bargsimon buimalar osilib turayli. Nafas olish teshigi orqali burmalar orasiga havo kiradi. Burmalarda gemolimfa aylanib yuradi. Chayonlarning o`pka xaltachalari 4 juft, qiloyoq va tuban о `rgimchaklarda esa ikki juft bo `ladi.