7- mavzu. Global va regional ekologik boshqaruv

Xalqaro ekologik boshqaruv prinstiplari – xalqaro hamkorlik ishtirokchilarining global va regional miqyosdagi munosabatlarni tartibga solishga yo’naltirilgan qoidalar. Xalqaro ekologik boshqa­ruv prinstiplari xalqaro huquq normalari zaminida yotishi va o’zaro munosabatlarni huquqiy me’yorlash hamda huquqiy mexanizmni ishlabchiqishda yo’nalish beruvchi ko’rsatma tarzida xizmat qiladi. BMT Ni­zomining 2-moddasida ko’rsatib o’tilgan va uning hamma a’zolari uchun majburiy hisoblangan xalqaro munosabat prinstiplari xalqaro ekolo­gik prinstiplarning asosi hisoblanadi. Xalqaro ekologik prinstiplar Stokgolm, Rio-de-Janeyro, Yoxannesburg konferenstiyalarining deklarastiyalari, Evropada xavfsizlikni ta’minlashning yakuniy Xel­sinki hujjati, Umumjahon tabiat Xartiyasi va shu kabi xalqaro huquq manbalarida o’z aksini topgan.
Asosiy xalqaro ekologik boshqaruv prinstiplari 2.1.2-rasmda berilgan yo’naltiruvchi qoidalardan iborat.
1. Ekotizim resurslariga nisbatan davlat suverenitetligi prin­stipi BMT Bosh Assambleyasi sessiyasi qarori (1962) va Stokgolm konfe­renstiyasi deklarastiyalarida (1972) o’z ifodasini topgan. Mazkur prin­stipga binoan har bir xalqaro huquq sub’ekti xalqaro munosabatlarda o’z tabiiy boyliklaridan foydalanish va ularni muhofaza qilishni milliy qonunchilik asosida olib borish, ya’ni har bir mustaqil davlat uchun o’z ta­biiy boyliklarini nafaqat egallash, foydalanish, balki tasarruf qilish huquqidan to’la foydalanish imkoniyatini beradi.
Bunday foydalanish chor Rossiyasi, so’ngra sobiq Ittifoq davridagi ekstensiv, ya’ni palapartish va chala-yarim emas, balki mustaqillik dav­rida intensiv tarzda, ya’ni yuqori darajada samaradorlik bilan amalga oshirilmoqda.
2. Davlatlar o’zga yurtdagi ekotizimlarga zarar etkazmaslik prin­stipi 1972 yil Stokgolm konferenstiyasida xalqaro ekologik hamkorlik­ning asosiy boshqaruv qoidalari toifasiga kirgazildi. BMTning Ni­zomiga binoan, har bir davlat yoki xalqaro huquq sub’ekti o’z hududi yoki nazorat doirasidagi harakatlari o’zga hudud yoki davlat nazorat doira­sida turgan hududlarga zarar etkazmasligi kerak va bu uchun ular javob­gardirlar. Tojikistondagi alyumin zavodining shimoliy Surxondaryoga keltirayotgan zarari ruxsat etiladigan me’yordan 7,2 barobar ko’pligi bunga misoldir.