7 – Mavzu: Gidrosfyera. Tabiatda suvning roli va ahamiyati. Oqava suvlar va ularni tozalash usullari. Ma’ruzaning rejasi

Yer yuzidagi chuchuk suvlar zaxirasi

Gidrosfyera qismlari	CHuchuk suvning hajmi (km^3)	CHuchuk suv hajmiga nisbati (%)
Muzliklar va qor suvi	24064100	50,16
Yer osti suvlari	23700000	49,40
Ko‘llar va suv omborlari	176400	0,37
Tuproq namligi	16500	0,04
Atmosfyeradagi suvlar	12900	0,03
Daryolar suvi	2120	0,004
Jami:	47972020	100 (+- 0,004)

_________________________________________________________

* Jadval ma’lumotlari Xalqaro gidrologik o‘n yillik Dasturi bo‘yicha olib borilgan tadqiqotlar natijalaridan olingan.

Keyingi paytlarda suv tanqis bo‘lgan hududlarga yirik muz bo‘laklarini ko‘chirib kelish fikrlari paydo bo‘lmoqda. Masalan, kattaligi 1 x 0,5 km bo‘lgan muz bo‘lagini Antarktidadan okean orqali YAqin SHarqning qurg‘oqchil sohillariga sudrab kelish ko‘zda tutilmokda. Lekin bu ish hozircha kelajak rejasi sifatida qolmoqda. Ish amalga oshgan taqdirda ham u bu regionlardagi suv tanqisligini uzil-kesil hal qilmaydi.

Yer osti suv zaxiralari ham talaygina – 23,4 mln km³. Lekin ularning foydalanish mumkin bo‘lgan qismi bor-yo‘g‘i 4 mln. km³ bo‘lib, ulardan ham amalda kam foydalaniladi.
Buning ustiga mavjud daryolar qit’alar bo‘ylab notekis joylashgan: dunyo aholisining 70% yashaydigan Evropa va Osiyo qit’alarida jami daryo suvining 39% joylashgan, xolos.
Daryo suvlari miqdori Hamdo‘stlik mamlakatlari hududlarida, shu jumladan alohida olingan bir mamlakat hududida ham turlicha joylashgan. Ulardagi jami suv 4350 km³ bo‘lib, bu dunyo miqyosidagi daryo suvlari miqdorining 14% ni tashkil qiladi. Bu suvning 82% jami aholining 20% joylashgan SHimoliy muz okeani va Tinch okeani havzalarida, qolgan 18% aholi nisbatan zich joylashgan Qora dengiz, Boltiq dengizi, Kaspiy va Orol dengizlari havzasida joylashgan. Markaziy Osiyo respublikalari, ayniqsa O‘zbekiston, Turkmaniston va Qozog‘iston hududlari kamsuv rayonlar qatoriga kiradi. O‘zbekiston respublikasi hududida vujudga keladigan daryo suvlari atigi 10 km³ bo‘lib, bu Hamdustlik mamlakatlari jami daryo suvlarining 0,23% ni tashkil qiladi. SHuning uchun ham ayniqsa qurg‘oqchil hududlarda suvni isrof qilmaslik, undan tejamkorlik bilan foydalanish zarur.