62 Dosya: İstanbul’un Cumhuriyet Dönemi Modern Mimarlık Mirası

DOSYA
İST
ANBUL
’UN CUMHURİYET DÖNEMİ MODERN MİMARLIK MİRASI

---

yüzyılın kapanmasının hemen ardın-
dan, bu yüzyıla tarihlenen ve 
1990’lardan başlayarak miras olarak kabul edi-
len mimari üretimin nasıl tanımlanacağı, belge-
leneceği ve değerlendirileceği konusunda çalış-
malar başlamıştır. Uluslararası çalışmaların en 
kapsamlılarından biri 2001’de UNESCO 
Dünya Miras Merkezi, ICOMOS ve Docomo-
mo International’ın girişimiyle başlatılmış olan 
Modern Miras Programı’dır.
1
Çalışmanın çıktısı 
olan yayında modern mirasın korunmasına 
engel olarak vurgulanan iki temel sorun bugün 
de güncelliğini korumaktadır: Yetersiz yasal 
düzenlemeler ve bu mirasın öznesi olan yapıla-
rın toplum tarafından yeterince takdir edilmeyi-
şi (Oers, 2003: 7).
Buradan çıkışla kamuoyunun, dünyanın pek 
çok yerinde olduğu gibi ülkemizde de modern 
mimarlık ürünlerini miras olarak kabul etmekte 
zorlandığını ve yok oluşları karşısında tepkisiz 
kaldığını söylemek yanlış olmaz. En yakın tarih-
li örnek, bu dosyanın hazırlanmasını tetikleyen 
Taksim’deki (1. derece tescilli iken tescilden 
düşürülen) Atatürk Kültür Merkezi’nin yıkımı 
sürecinde yaşanmıştır. 2006’da tescillenmiş olan 
Mecidiyeköy Likör ve Kanyak Fabrikası’nın 
2012’deki yıkım ve tamamen bağlamından 
koparılmış bir biçimde yeniden yapım sürecin-
de, Galataport uygulaması sırasında Karaköy 
Yolcu Salonu ve TDİ Kompleksi’nin deniz cep-
hesinden başlamak üzere kapsamlı yıkımında ve 
6306 sayılı Afet Yasası
2
sonrası kentsel dönüşüm 
alanlarında sağlam olmadıkları iddiasıyla yıkılan 
onlarca (apartman) konut yapısının yıkımların-
da toplumsal bir karşı duruşa rastlanmamakta-
dır. Bu da bu dönemin mimari üretiminin miras 
olarak benimsenmesi konusunda toplumda 
çekinceler olduğunu göstermektedir.
Şüphesiz, tepkisiz çoğunluğun yanında anı 
değeri ön plana çıkan bu mekânların yitirilme-
sinden rahatsızlık duyan bir kesim de mevcut. 
Yok edilenlerin büyük kısmı İstanbul için top-
lumsal bellekte yer etmiş yapılardır. Belli bir 
dönemin mimari yaklaşımını sergileyen ve 
dönemin mimari olanaklarına tanıklık etmiş bu 
yapılar, pek çok kentli için farklı anlamlar taşı-
maktadır.
3