62 Dosya: İstanbul’un Cumhuriyet Dönemi Modern Mimarlık Mirası

Korumaya Dair Sorunlar, Çelişkili Konular
1960’ların ortasında 634 sayılı Kat Mülkiyeti 
Yasası’nın (1965) kabulüyle, kentin hızla büyü-
mesinin de önü açılır (Kayın, 2009; Balamir, 
2003) ve İdil Erkol Bingöl’ün (2018) bu dos-
yamızda yer alan yazısında değindiği villalar ve 
bahçeli evler benzeri özel mülkiyette bulunan 
İstanbul’un seçkin modern mimarlık ürünleri 
büyük bir hızla yıkılarak yerlerini apartmanlara 
bırakmaya başlarlar.
6
Korunması gerekli bu yapı stokunun bir 
kısmı mal sahiplerinin tercihleri doğrultusunda 
yıkılmakta, bir kısmı ise bakımsızlık sonucu kul-
lanılmaz hale gelerek terk edilmektedir. Yapıla-
rın çoğunun değişikliğe uğratıldığı ve eklerle, 
mekânsal bölüntülerle özgün tasarımlarına ait 
özelliklerini kaybederek tanınmaz hale geldikle-
ri görülür (
Resim 4
). 
2007 tarihli yeni Deprem Yönetmeliği’nin 
(URL 1; 
Resm
î
 Gazete
, 6.3.2007/26454) 
öngördüğü standartlar da mevcut yapıların 
özgün strüktürel özelliklerini koruyarak yaşatıl-
masını imkânsız hale sokmuştur.
2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını 
Koruma Kanunu’nda (1983) Cumhuriyet 
dönemi mimari mirasının korunmasına vurgu 
yoktur, ancak buradan doğan açık 1999 yılında 
kabul edilen 662 No’lu “ilke kararı” ile çözül-
meye çalışılmıştır. İlke kararı her ne kadar zaman 
sınırını açıkça belirtmese de erken Cumhuriyet 
dönemi yapılarının koruma kurulu görüşü alın-
madan yıktırılmaması yönünde bir uyarı içerir. 
Bu bağlamda, erken dönem modernist yapılar 
korunacak kültür varlığı olarak kabul edilebil-
mekte ve tescilleri daha sonraki dönemlere 
oranla daha kolay olabilmektedir. Madran’ın 
(2006) da bahsettiği gibi Türkiye’de koruma 
alanındaki mevcut yasal düzenlemelerde XX. 
yüzyıl mimarlığının belgelenmesi ve korunması-
na yönelik hükümler mevcuttur ve bu yapıların 
belgelenmesi ve korunması süreçlerinde nispe-
ten önemli engeller olmadığı görülür. Yapılar, 
66 
mimar•ist 2018/2