62 Dosya: İstanbul’un Cumhuriyet Dönemi Modern Mimarlık Mirası

Yakın Geçmişin Mirası: 
İstanbul’un Cumhuriyet Dönemi Mimarisi
Burcu Selcen Coşkun
XX.
XX.
mimar•ist 2018/2
65
DOSYA
İST
ANBUL
’UN CUMHURİYET DÖNEMİ MODERN MİMARLIK MİRASI
Resim 1. Kadıköy’de 
bulunan bir geç modern 
yapı, Kaplancalı 
Apartmanı, 2014 
(Fotoğraf: B. S. Coşkun).

---

Batı’daki mimarlık tarihi yazınında, özellikle 
de İngiltere’de, II. Dünya Savaşının sonrasında-
ki mimari üretimi tanımlayan “savaş sonrası” 
(
post-war
) sıfatı yine bir zamansal sınıflandırma-
ya işaret eder. Türkiye, savaşa dahil olmadığı için 
günlük hayatta geçerli olmayan bu sıfat akade-
mik çalışmalar dışında dönemi tanımlamak için 
tercih edilmez. Ancak Cumhuriyet dönemi 
mimarisinin de bu uzun süreç boyunca değişim-
ler geçirdiği, başkalaştığı ve birbirinden farklı 
dönemleri barındırdığı genel geçer bir kabuldür.
Bahsi geçen bu döneme ait mimarlık mirası-
na atfedilen değerler, kültür varlığı yapılara atfe-
dilenlerden çok farklı değillerdir. Bunları kısaca 
anımsamak gerekirse:
Yapının önemli bir mimarın yapıtı olması; 
tercih edilen malzeme ve teknolojinin Türki-
ye’de ilk defa kullanılmış oluşu; Cumhuriyetin 
kuruluş yıllarında inşa edilmiş olması; sanatsal 
değer, özgünlük değeri, kimlik değeri; anı 
değeri, sosyal değer; yapının kentin bütününde-
ki yeri, konumu, edindiği rol ile kente kattığı 
değer; ekonomik değer... gibi uzayıp giden bir 
liste düşünülebilir. Değerleri bu şekilde birlikte 
görmek bile, Cumhuriyet dönemine tarihlenen 
mevcut yapı stokunun önemini bir kez daha 
ortaya koymaktadır.
Cumhuriyet döneminde tasarlanmış yapıla-
rın bir kısmı ilk işlevlerini sürdürmekte ve dola-
yısıyla yapısal anlamda düzenli olarak bakılmak-
ta ve korunmaktadırlar (
Resim 2
). Kullanıcılar 
değişse de, yapıların kamusal kullanımda olma-
ları bu anlamda bir avantaj olabilmektedir 
(
Resim 3
). Cumhuriyetin kurumsal kimliği ile 
ilişkili olmayan, 1950 ve sonrasına tarihlenen 
yapılar ise günümüze daha yakın bir tarihte inşa 
edilmiş olmalarından dolayı, daha erken dönem 
yapılarına oranla ilk kullanıcıları tarafından kul-
lanılmaya devam etmekte ve sahiplerince benim-
senip korunmaktadırlar. Yaşanmışlıklar üzerin-
den koruma isteği uyandırdıkları için güçlü anı 
değeri ve toplumsal değere sahiptirler. Bu değe-
rin bilinçli olarak işlenmesinin yakın geçmişin 
mirasının korunmasında bir araç olacağı düşü-
nülebilir