62 Dosya: İstanbul’un Cumhuriyet Dönemi Modern Mimarlık Mirası

Türkiye İstatistiki Bölge Birimleri 
Sınıflandırması - nomenclature d’unités territo-
riales statistiques, NUTS
) için kurduğu 26 adet 
bölgesel kalkınma ajansı bölgesel planlamanın 
tekrar gündeme gelmesini sağlamıştır. “Bölge-
sel gelişmeyi hızlandırmak, sürdürülebilirliğini 
sağlamak, bölgeler arası ve bölge içi gelişmişlik 
farklarını azaltmak” bölgesel kalkınma ajansları-
Figür 4. 1/100.000 ölçekli 
İstanbul İl Çevre Düzeni 
Planı.

---

98 
mimar•ist 2018/2
KENT
nın kurulma amaçları arasında sayılmıştır. Mar-
mara Bölgesi ise beş adet alt bölgeye ayrılmıştır 
ve her alt bölgeden sorumlu bir kalkınma ajansı 
kurulmuştur.
1
İstanbul bu kapsamda, il sınırları 
içerisinde TR1 İstanbul, TR10 İstanbul ve 
TR100 olmak üzere üç düzeyde bölge olarak 
tanımlanmıştır (İstanbul Kalkınma Ajansı, 
2014). TR10 İstanbul Bölgesi’nden sorumlu 
İ s t a n b u l K a l k ı n m a A j a n s ı ( İ S T K A ) 
10/11/2008 tarihli ve 2008/14306 sayılı 
Bakanlar Kurulu kararı ile kurulmuştur (İstan-
bul Kalkınma Ajansı, 2014). İSTKA “Katılımcı 
Planlamada Farklı Bir Araç: Analitik Hiyerarşi 
Yöntemi ve 2010-2013 İstanbul Bölge Planı” 
ve “2014-2023 İstanbul Bölge Planı” olmak 
üzere iki çalışma gerçekleştirmiştir. 2014-2023 
İstanbul Bölge Planı, 1/100.000 Ölçekli İstan-
bul Çevre Düzeni Planı’na referans vermektedir 
ve bu plana benzer bir şekilde Marmara Bölgesi 
ölçeğinde lojistik ve ulaşım şemaları ve merkez 
kademelenmesine değinmiştir (İstanbul Kalkın-
ma Ajansı, 2014).
Bölgesel kalkınma ajanslarının kurulma 
amaçlarından biri olan “bölge içi ve bölgelera-
rası eşitsizliği en aza indirgeme” hedefi dikkate 
alındığında, İSTKA kadar TRAKYAKA, GMKA, 
BEBKA, ve MARKA’nın da İstanbul’u nasıl ele 
aldığı önem kazanmaktadır. Ne var ki, bu kal-
kınma ajanslarının planları incelendiğinde plan 
kararlarının istatistik bölge birimlerine göre 
sınırlandığı ve İstanbul ve Marmara Bölgesi’nde 
yer alan diğer kentsel merkezler ile etkileşime 
çok az değinildiği görülmektedir. İMP’nin 
1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Raporu’ndan 
başlayarak 2000 sonrası İstanbul ve çevresini 
bölgesel ölçekte ele alan planlarda kentleşmeyi 
çok boyutlu ve çok ölçekli kavramsallaştırmaya 
ait önemli bir temsil problemi daha göze çarp-
maktadır. Bu planlarda bölgesel ölçekteki geliş-
me oldukça şematik “odaklar”, “gelişme eksen-
leri” ve “hiyerarşik merkez kademelenmeleri” 
ile ifade edilmektedir ancak Marmara Bölge-
si’nin barındırdığı çeşitli ekolojik peyzajlar, çok 
kutuplu kentsel ağ ve hızla gelişen sanayi alanla-
rının biraradalığı çok-ölçekli analiz ve temsil 
tekniklerini gerektirmektedir.
2
2000 sonrası İstanbul ve çevresindeki kent-
sel yapıyı etkileyen önemli bir gelişme de 2012 
yılında yayınlanan 6360 sayılı Büyükşehir Bele-
diyesi Kanunudur (Resmî Gazete, 2012). Bu 
kanuna göre bir belediyede şehir merkezinden 
10.000 metre yarıçapında bir daire içinde 
750.000 den fazla nüfus yaşıyorsa bu belediye 
metropoliten belediye olarak kabul edilmekte-
dir. Ayrıca bu belediyelerin sınırları içinde yer 
alan köylerin idari statüsü mahalleye dönüşmek-
tedir (Resmî Gazete, 2012). Bu kanunun çerçe-
vesinde Marmara Bölgesi’nde büyükşehir bele-
diyesi sayısının İstanbul, Tekirdağ, Kocaeli, 
Sakarya, Bursa ve Balıkesir olmak üzere altıya 
çıktığı göz önüne alınırsa bu kanunun uygulan-
masının bölgesel bir etkisi olacağı öngörülebilir.
Figür 5. Mega projeler ve 
1/100.000 ölçekli İstanbul 
Çevre Düzeni Planı’nda 
tanımlanan ekolojik koridor 
(Altınkaya Genel, Ö., 2016; 
TC Orman ve Su İşleri 
Bakanlığı Corine Projesi; 
https://
megaprojeleristanbul.
com/).

---

mimar•ist 2018/2
99