6-Mavzu: Texnologiya fanida o’qitish shakllari Reja

Muammoli ta’lim metodlari. Mehnat darslarida muammoli ta’limning mohiyati. Zamonaviy maktab va KHK larining qayta qurilishining hozirgi bosqichidagi vazifasi shundan iboratki, o`qituvchilarni har tomonlama kamol toptirish asoslari shu jumladan ularning ijodiy bilishga oid qobiliyatlarini rivojlantirish kichik maktab yoshidan boshlab olib borilishi mustaqil hal etish uchun bitta yoki bir qancha muammoli ta’lim ma’lum rol o`ynaydi.
Mehnat darslaridagi muammoli ta’limning muhim xususiyati shundan iboratki, o`quvchilarga bilimlar tushuntirish-tasvirlashga asoslangan ta’limdagi kabi tayyor holda ma’lum qilinmaydi, balki ular oldiga mustaqil hal etish uchun bitta yoki bir qancha muammolar qo`yiladi. Mustaqil izlanish jarayonida o`quvchilar tomonidan hosil qilingan ilmiy texnikaviy bilimlar yetarli darajada mustahkam, anglangan bo`ladi va ularda goyaviy va davlat mafkurasi dunyoqarashni shakllantirish uchun aniq zamin bo`lib xizmat qiladi.
Mehnat darslarida foydalanadigan muammoli ta’lim dasturining «Konstruktsiyalash», «Elektrotexnika ishlari» degan mavzularini o`rganishda, ishlash operatsiyalarini va hokazolarni o`zlashtirishda ta’lim-tarbiyaviy tafsilotga ega bo`lgan bo`lish yaxshi natijalar beradi. Birok, muammoli ta’lim universal va o`quvchilarning dasturdagi barcha mavzularini o`rganishdagi biror-bir metod deyish xato bo`lar edi. Shuni aytish kerakki, o`quvchilar mehnatga tayyor-garligini tushuntirish tasvirlash ta’limiga asoslangan tizim (tayyor bilimlarni va mehnat usullarini o`zlashtirish) zarur bo`lib qolgan joylarida ilmiy-texnikaviy bilimlarni, mehnat ko`nikmalari va malakalarini tarkib toptirishda yaxshi natijalar beradi. Shu sababli mehnat ta’lim o`qituvchi-larining vazifasi mehnat darslarida tushintirish, tasvirlash ta’limidan hamma muam-moli ta’limdan oqilona va to`gri foydalanishdan iborat.
Muammoli ta’lim o`z navbatida didaktikaga yangi atamalar (terminologiyani ya’ni «muammoli vaziyat», «muammo», «bilishga oid vazifa» va hokazo terminlarni) kiritishni talab qiladi.
Muammoli vaziyat anglangan qiyinchilik bo`lib, uni yengish yo`llari noma’lum bo`ladi, ularni izlash talab qilinadi. Muammo shunday vaziyatki, uni o`quvchilarda mavjud bo`lgan vositalar (bilimlar, ko`nikmalar, izlash faoliyati tajribasi) asosida hal qilish mumkin. Shuning uchun har qanday noaniqlik muammo bo`lavermaydi. Bilishga oid vazifa shunday muammoki, uni muayyan sharoitda yoki ko`rsatkichlarda hal qilish mumkin. Bunday vazifaning mazmunida shunday muammo yotadiki, ma’lum narsa o`rtasidagi ziddiyat uning paydo bo`lishiga olib keladi.
Muammoli ta’lim uchta metodni o`z ichiga olib, ular o`quvchilarning mustaqil ijodiy faoli-yatiga nisbatan qo`yiladigan talabalarning olib borilishi tartibida joylashtiriladi:
a) o`quv materialni muammoli bayon qilish;
b) izlanishga oid suhbat o`tkazish;
v) tadqiqotchilik metodi.