6. мавзу: тайга-ўрмон зонасининг тупроқлари. БотқОҚ Ўрмон-дашт ва дашт зонасининг қора тупроқлари тупроқлар

Мдх.да

• МДҲ территориясининг ярмидан кўпроқ (52,7%) қисмини згаллаган тайга-ўрмон ва ўрмон-ўтлоқ зонасидаги чимли-подзол ва подзол.
• Тупроқлар қишлоқ хўжалигида катта аҳамиятга эга.

Подзоллашган ва айниқса чимли подзол ҳамда чимли тупроқли ерлардан эрамизнинг 5-7 асрларида бошлаб деҳқончиликда фойдаланиб келинган, Деҳқончилик учун яроқли ер қўп ва аҳоли кам бўлганлитидан -ўрмонларни кесиб ёки ёндириб деҳқончилик қилинган.

• Подзоллашган ва айниқса чимли подзол ҳамда чимли тупроқли ерлардан эрамизнинг 5-7 асрларида бошлаб деҳқончиликда фойдаланиб келинган, Деҳқончилик учун яроқли ер қўп ва аҳоли кам бўлганлитидан -ўрмонларни кесиб ёки ёндириб деҳқончилик қилинган.

Алмашлаб экиш

• Алмашлаб экишда беда, тимофеевка сингари кўп йиллик ўтлардан фойдаланиш тупроқнинг барча хоссаларини яхшилайди ва унумдорлигини оширади. Алмашлаб экиш тўғри жорий этилгандагина деҳқончиликда ерни ишлаш ва ўғитлаш каби тадбирлар яхши, натижа бериши мумкин. Ерни ишлаш бу ҳам чимли подзод-тупроқларнинг унумдорлигини оширишда муҳим аҳамиятга эга. Подзол тупроқли ерларнинг устки чириндили қатламни қалинлаштириш.учун ерни чуқур хайдаш керак.

• Ўғитлаш чимли-подзол тупроқларининг агрономик хусусиятларини яхшилаш мақсадида ерга органик ва мннерал ўғитлар содгац энг муҳим тадбир ҳисобланадн. Ерга мунтазам равишда органик ўғитлар гўнг, махсус тайёрланган торф солиб турилса, тупроқ таркибида чиринди, шунингдек азот, калий ва фосфор кўпаяди. Охак солиш. Ерга охак солиш чимли - подзол тупроқларининг физик кимёвий хоссаларини яхшилайдиган, унумдорлигини оширадиган муҳим агротадбир ҳисобланади. Подзол тупроқли ерга охак солинганда.унинг кислотали ҳолати аста-секин йўқола бошлайди ва тупроқ эритмаси нейтрал реакцияли бўлиб қолади. Бу агрономплекс тадбирлари агротехника коидаларига мувофиқ, тўғри қўлланилганда зкинлардан мўл ҳосил олиш мумкин.

Ботқоқ тупроқлар айниқса ўрмон-ўтлоқ ва тундра зонасида кўп тарқалган. Тундра, ўрмон-тундра тайга-ўрмон ва ўрмон-ўтлоқ зоналардаги тупроқларнинг '" сернам бўлишига, ' биринчидан рельеф шароитига кўра ер ости сувларнинг юза жойлашганлиги, иккинчидан, ёғинларнинг ер бетига кўп миқдорда тўпланиши сабаб бўлади. Шундай қилиб чимли тупроқ пайдо бўлиш даврининг янги боскичи бошланади. Бу эса ботқоқланишга олиб боради. Ботқоқликлар ва қатламни эътиборга олиш ботқоқ тупроқларнинг пайдо бўлиши ернинг рельефига сизот сувининг сатхи ва кимёвий таркибига, ёғингарчилик миқдорига, ўсимлик хиллари уларнинг алмашинишига ва бир қанча факторларга боғлиқ. Ғуж пояли галласимон ўтлар, қиёқ ва мохларнинг ўсиши сабаби бу жойда ҳам қуруқликдаги ботқоқланиш процессининг айрим ҳолатлари кетма-кет рўй беради ва ботқоқ пайдо бўлади

• Ботқоқ тупроқлар айниқса ўрмон-ўтлоқ ва тундра зонасида кўп тарқалган. Тундра, ўрмон-тундра тайга-ўрмон ва ўрмон-ўтлоқ зоналардаги тупроқларнинг '" сернам бўлишига, ' биринчидан рельеф шароитига кўра ер ости сувларнинг юза жойлашганлиги, иккинчидан, ёғинларнинг ер бетига кўп миқдорда тўпланиши сабаб бўлади. Шундай қилиб чимли тупроқ пайдо бўлиш даврининг янги боскичи бошланади. Бу эса ботқоқланишга олиб боради. Ботқоқликлар ва қатламни эътиборга олиш ботқоқ тупроқларнинг пайдо бўлиши ернинг рельефига сизот сувининг сатхи ва кимёвий таркибига, ёғингарчилик миқдорига, ўсимлик хиллари уларнинг алмашинишига ва бир қанча факторларга боғлиқ. Ғуж пояли галласимон ўтлар, қиёқ ва мохларнинг ўсиши сабаби бу жойда ҳам қуруқликдаги ботқоқланиш процессининг айрим ҳолатлари кетма-кет рўй беради ва ботқоқ пайдо бўлади