6-mavzu: qishloq xo’jaligi infratuzilmasining turlari va ahamiyati

Aynan korxona egasi birinchi navbatda korxonaning zarar ko‘rmasdan ishlashi, sarflangan xarajatlar foyda keltirishi, ishlab chiqarishning rentabellik darajasi yuqori bo‘lishidan manfaatdor bo‘ladi. Daromad va xarajatlar rejasida korxonani moliyalashtirish natijalari faoliyat turlari bo‘yicha foydalilik nuqtai nazaridan keltiriladi.

Moliyaviy natijalar va xarajatlar moddalarini rejalashtirish 1999-yil 5-fevralda tasdiqlangan “Mahsulot (ish, xizmat) ishlab chiqarish va sotish xarajatlari tarkibi va moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi to‘g’risidagi Nizom”ga asosan amalga oshiriladi. Ushbu nizom mahsulot (ish, xizmat) ishlab chiqarish va sotish xarajatlarini aniqlashning yagona metodologik asoslari va korxonaning moliyaviy natijalarini shakllantirish tartibini belgilab beradi.

Ushbu Nizomga ko‘ra barcha xarajatlar quyidagi guruhlarga taqsimlanadi:

1. Mahsulotning ishlab chiqarish tannarxiga kiritiluvchi xarajatlar: a) moddiy xarajatlar; b) ishlab chiqarish bilan bevosita bog’liq bo’lgan mehnatga haq to’lash xarajatlari; d) ijtimoiy soliq; e) amortizatsiya; f) boshqa xarajatlar.

2. Davr xarajatlari: a) sotish xarajatlari; b) boshqaruv xarajatlari (ma’muriy xarajatlar); d) boshqa operatsion xarajatlari;

3. Moliyaviy faoliyat bo‘yicha xarajatlar, u umumxo‘jalik faoliyatidan olingan foydani aniqlashda hisobga olinadi: a) foizlar bo‘yicha xarajatlar; b) xorijiy valyutalar bilan operatsiyalarda valyuta kursidagi salbiy farqlar; d) qimmatli qog’ozlarga kiritilgan mablag’larning qayta baholanishi; e) moliyaviy faoliyat bo‘yicha boshqa xarajatlar;

4. Favqulodda (tasodifiy) xarajatlar, u soliq to‘langungacha bo’lgan foydani aniqlashda hisobga olinadi.

“Mahsulot (ish, xizmat) ishlab chiqarish va sotish xarajatlari tarkibi va moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi to‘g’risidagi Nizom”ga ko’ra korxona faoliyatining moliyaviy natijalari quyidagi foyda ko‘rsatkichlari bilan tavsiflanadi:

1. Mahsulotni sotishdan olingan yalpi foyda, mahsulot sotishdan kelib tushgan sof tushum bilan sotilgan mahsulotning ishlab chiqarish tannarxi o‘rtasidagi farq sifatida aniqlanadi: