6-mavzu: Ma’lumotlar bazasini qayta ishlash texnologiyalari Reja

MOBT
–bu ko‘plab foydalanuvchilar tomonidan 
MO
ni 
yaratish, unga qo‘shimcha ma’lumotlarni kiritish va 
MO
ni birgalikda ishlatish uchun 
zarur bo‘lgan dasturlar majmuidir. 
MOBTnin
g tarkibida asosiy komponenti–bu 
ma’lumotlar
bo‘lsa, boshqa komponenti–
foydalanuvchilar,
hardware- 
texnik
va
Software
-dasturiy
 
ta’minoti hisoblanadi. 
hardware 
tashqi qo‘shimcha xotiradan 
(disk, magnit lentasi) iborat bo‘lsa, dastur qismi esa 
MO
bilan foydalanuvchi 
o‘rtasidagi muloqotni tashkil qilishni amalga oshiradi. 
MO
ning tuzilishi 
o‘rganilayotgan ob’yektning ma’lumotlari ko‘rinishi, ma’nosi, tuzilishi va hajmiga 
bog‘liq bo‘ladi.
Odatda, foydalanuvchilar quyidagi kategoriyalarga bo‘linadilar:

foydalanuvchi-dastur tuzuvchi,

tizimli dastur tuzuvchi,

ma’lumotlar bazasi administratori.
Bunda dastur tuzgan
 foydalanuvchi
MOBT 
uchun yozgan dasturiga javob beradi, 
tizimli dastur tuzuvchi esa
butun tizimning ishlashi uchun javobgar hisoblanadi. U 
holda 
MO
administratori 
tizimning saqlanish holatiga va ishonchliligiga javob 
beradi. 
Insoniyat tomonidan katta miqdordagi bilimning to‘planishi, turli xil axborotlarni 
saqlash masalasini xal qilishni talab etadi. Bunda axborotlarni saqlash yagona maqsad 
hisoblanmaydi, balki u kerakli ma’lumotlardan kerakli vaqtda foydalana olish, turli 
xujjatlarni qayta ishlashga mo‘ljallangan. 
Hozirgi kunda bir kancha 
ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi
yaratilgan:
REBUS, KARAT, SUBD+, DBASE, FOXBASE, FOXRRO, ACCESS va 
boshqalar. 
Bu tizimlar quyidagi vazifalarni bajaradi: 
1. 
Ma’lumotlar bazasida joylashgan ma’lumotlarni ko‘rish 
2. 
Ma’lumotlar bazasiga yangi yozuvlarni kiritish 
3. 
Ma’lumotlar bazasining yozuvlarini taxrirlash 
4. 
Ma’lumotlar bazasidan tegishli hisobotlarni olish 
5. 
Ma’lumotlar bazasining yozuvlaridan nusxa olish va boshqalar. 

---

45 
Har bir tizim bir-biridan buyruqning bajarilish tezligi va miqdori bilan farqlanadi. 
Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlari bir vaqtning o‘zida to‘qqiz xil turdagi 
fayllar bilan ish yuritadi. Xotirada saqlanayotgan xar bir fayl universal nomga ega 
bo‘lib, fayl nomi va fayl turidan tashkil topadi.