Тадқиқот ассостиастиялар япон тажрибасининг таҳлили инновастияларни тақдим этиш механизмидаги муҳим хусусият: кооперастия тамойилларини бирлаштириш, илмий тадқиқотларни режали ташкил қилиш, янги маҳсулотни бозорга тадбиқ этиш босқичида иштирокчилар ўртасидаги кескин рақобатга эга. Бир марказдан инновастияларни тадбиқ этиш ва ўзлаштиришнинг мураккаб кўп босқичли жараёнини мувофиқлаштиришни ажратади.
Тадқиқот ассостиастияларини каттароқ инновастион ва ижорий салоҳиятга эга фирмалар ва мустақил бўлинмалар орасида танлов бўйича шакллантириш мақсадга мувофиқдир. Тадқиқот ассостиастияларини такшил қилишнинг худди шундай шаклида рақобат ва кооперастиялашишнинг бирлашишига асосланган ва 90 йилларнинг ўрталарида ривожланиш олган “манфаатдор гуруҳлар констепстияси”нинг биринчи ниҳоллари ўсиб чиқа бошлаганлар.
Ассостиастиялар иқтисодиётдаги зиддиятли бошланишларни чатишиб кетишлар ва ўзаро кириб боришлар услубларидан фойдаланишда катта тажриба тўплаганлар. Техник такомиллашиш ва технологик янгиланишнинг узоқ муддатли мақсадларини амалга оширишда улар кўпгина иштирокчиларнинг бирлашган ҳаракатларидан фойдаланиш, кўпгина иштирокчиларнинг ҳамкорликдаги ҳаркатларининг мувофиқлашувини амалга ошириш, бунда каттароқ даромад олиш мақсадида фирманинг бозордаги ҳулқи рақобатлиундовчи сабабларинийўқотмасликниуддасидан чиққанлар.
Ассостиастияни режали иқтисодиёт ва бозор рақобат бирлиги ғалабасининг яққол мисоли кўринишида тасаввур қилиш керак эмас. Бундай ташкилотларнинг юқори мослашувчан ва жанжалсиз характерига қарамасдан товар ишлаб чиқарувчиларни янгиликларни тадбиқ этишга ва ишлаб чиқаришнинг самарадорлигини оширишга ундовчи усуллар ва сабабларнинг қатъий иерархияси кўзга ташланади. Масалан, ассостиастиянинг марказида, қоидаги кўра, этказиб берувчилар, субетказиб берувчилар, пудратчилар ва субпудратчилар шохланиб кетган тизимига эга, кўпроқ даражада битта буюртмачига ишловчи йирик фирма туради. Радикал янгиликларни “сюзерен” (ҳоким) фирмадаги ишлаб чиқаришга фаол тадбиқ этишнинг бошқа у билан боғлиқ субпудратчига тўлдирувчи, бирга бўлувчи, қўллаб – қувватловчи янгиликларни тадбиқ этишдан бошқа чора қолмайди. Уларсиз у нафақат ушбу ассостиастия чидаги шериклик муносабатлардан дарҳол “тушибқолади”, балкибозорда рақобатмағлубиятга учрайди.
Кооперастия ва рақобатни бундай чатишиб кетиши кейинги ўн йилликларда стратегик алянслар ва коалистиялар доирасидаги фирмалараро ҳамкорликни ташкил қилишдапайдо бўлган.
Тадбиркорлик ассостиастиялари, стратегик алянслар ва коалистиялар иқтисодиётидаги ўзига кўпроқ жалб қилувчи “юмшоқ” ассостиастияланувчи (бирлашувчи) “метатузилма”дан иборат. Улар нафақат ҳамкорликдаги ҳаракатларни бирлаштиришнинг энг арзон ва самарали усули сифатида кўриб чиқилади. “Юмшоқ метатузилмалар”ни ташкил қилишда уларни ишлаб чиқаришдаги базисли тамойиллар ва фундаментал ғояларни такомилаштириш ва ривожлантиришга қаратиш муҳимдир. “Юмшоқ гуруҳлар”нинг рақобатлашуви иштирокчилари янгиликларни ҳар томондан синовдан ўтказгандай бўладилар, шериклик ҳаракатлари эса ресурсларни муҳим йўналишда жамлашга ёрдам берадилар.
“Юмшоқ метатузилмалар” инновастион жараённи даврада амалга оширилиши туфайли, инновастион ўзгаришларнинг самарадорлигини кўп марта оширадилар. Бундай тузилмаларда:
-янгиликни ишлаб чиқариш босқичидаги инновастион хатар кўп марта камаяди;
-торихтисослашишнинг самарасидантўлиқроқфойдаланилади;
-ҳар бир фирма ўз омилкорлиги соҳасини мустаҳкамлайди ва ривожлантиради;
-иштирокчилар учун хусусий мақсадларга эришишнинг ҳақиқий имкониятлари яратилади;
-инновастион давранинг барча босқичларидан ҳаражатларни камайтиришнинг ҳақиқий имконияти амалга оширилади;
-янгиликларни диффузия ва тарқатилиши жараёни анча жадаллашади;
-янгиликни бозорга муқобил чиқиши хатари пасаяди;
-инновастион давранинг якуний босқичидаги фаол рақобат инновастион самарадорлигини оширади ва янгиланиш стратегиясини фаоллаштиради.
“Юмшоқ шакллар”ни ўзига жалб қилишлиги нафақат ички шартнома муносабатларининг самарадорлиги билан, балки турдош маҳсулотни ишлаб чиқарувчилар томонидан бирлашиш ва бозорни рағбатлантиришга мотивастиялар (ундовчи сабаблари) билан боғлиқдир. Метатузилмалар асосидаги инновастион жараённинг самараси ҳам инновастион жараённинг “майдони”, инновастиялар бозорларини кенгайиши ва ҳам меҳнатни тақсимланишининг самарадорлигини ўсиши ва илмий – техник ва инновастион салоҳиятларни ошишидан иборатдир. Метатузилмаларни ҳар томонлама каттароқ ривожланиши қўшма инновастион жараённинг орбитасига нафақат жуда йирик фирмаларни, балки ҳар хил кўламдаги инновастион бизнес, кредит – молия ташкилотлари ва молия институтларини жалб қилади.
