6-мавзу. Инновацион фаолиятнинг ташкилий шакллари янги турдаги ташкилотлардаги интеграциялашиш ва ҳар томонлама ривожланиш жараёнлари

6.1-расм. Янгилик киритишлар институстионал тузилмасидаги хатарли сармоялар.
Келажакдаги инновастион ташкилотни ривожланиш қонунлари ХХИ аср иқтисодиёт ҳақида эволюстион – институстионал ҳақидаги каби гап юритади. Аммо 1990 йиллардаёқ амалда ташкилотларнинг оралиқ шаклларини яратишга 30 % америкали ва 25 % японияли фирмалар мурожаат қилганлар.
Бозор рақобат муносабатлари автоном бўлинмалари мустақил иштирокчиларнинг бирикиш усулларни кўп қиррали ва юқори малакалидир. бу шунинг билан изоҳланадики, марказлаштирилган бошқарув ва бозор механизми бир бирларини тўладирадилар ва ҳаракатларни бирлаштиришдан синергик самара берадилар. Марказлаштирилмаган модел тор ихтисослашишда афзалроқдир, шунинг билан бир вақтда марказлаштирилган модел янгибозорларваянги соҳаларгакиришдакатта самара беради.
Инновастион ташкилотнинг тизим сифатидаги эволюстияси унинг ҳар томонлама ривожланишга қобилият билан яқиндан боғлангандир. Худди ҳар томонлама ривожланиш фирма ичидаги ва фирмалараро интеграстион жараёнларнинг камчиликларини қоплайди. Турли туман шахсийлаштирилган бозор талабини қаноатлантиришга жавоб сифатида вужудга келган ҳар томонлама ривожланиш даставвал товар турлари ва маҳсулотларнинг турли – туманлиги самарасиз асосланган. Инновастион ташкилотда ҳар томонлама ривожланишга қобилият биринчи навбатда ташкилот ичидаги ўзгаришлар: ишлаб чиқариш қувватларидан кўп мақсадли фойдаланиш, ахборотлар, билимлар, ноу – хауларни фирма ичида биришлаб чиқаришда бошқасига узатиш билан боғлиқдир.
Ташкилотнинг ҳар томнлама ривожланишнинг ҳар хил шаклларига қобилияти асосий соҳалар, технологиялар, маҳсулот турлари асосида шаклланди. Инновастион ташкилотдаги ҳар томонлама ривожланишнинг этакчилари бўлган ҳар хил соҳаларнинг технологиялари ва юқори технологик ишлаб чиқаришлар асосларига суянишдан иборатдир. Бундай ёндашиш маҳсулотнинг рақобатбардошлигини қўллаб – қувватлаш ва янги рақобат афзаллигини яратишнинг зарур шарти бўлади.
Даромадликнинг етарлича меъёрига эга бўлган фирма битта соҳа имкониятларидан фойдаланишда, қоидага кўра, ҳар томонлама ривожланишни ўтказмайди. Бунда унинг ўсиш салоҳияти пасая бошлайди. Аммо бозорларни тўлдирилиши, ўсиш истиқболларини торайиши ва янги технологияларни вужудга келиши сари йирик ташкилотлар соҳаларнинг ташқарисига чиқадилар ва инновастиялар асосидаги ҳар томонлама ривожланган маҳсулотни таклиф қиладилар. Ва бунда корпорастиянинг ўзи кўпгина бозорлар, кўп илм талаб қиладиган ишлаб чиқаришлар ва инновастион оқимлар алоқасининг маркази бўладилар.
Ҳар томонлама ривожланиш фирма “ичидан” (япон йўли) ёки “ташқари” дан фирмаларни бирлашиши, ютиб юборилиши, харид қилиниши натижасида (америкага йўл) бошланиши мумкин. Ҳар томонлама ривожланган фирма ҳам бозордаги ўсиш суръатлари ва ҳам фирманинг рақобат ўрни бўйича анча орқада қолади. Ҳар томонлама ривожланган компаниянинг бозордаги ҳолатига мос келувчи эҳтимол бўлган корпоратив стратегия матристали таҳлил асосида тадқиқот қилинди.